پاليمپسـست «لايه‌نگاري»؛ ابزاري براي تبيين كيستيِ شهر تاريخي

شهر، كلان شهر، زمين، قلمرو، و حتي مقياس هاي كوچك تر «ابنيه، راه ها، ميدان ها، محله ها، و...» با سابقۀ تاريخي خود متأثر از پديدۀ زمان، لايه هايي از تاريخ را با خود حمل مي كنند. لايه هايي از تاريخ با مقطع طولي يا عرضي از شهر كه به واسطۀ آن مي توان خطوط تصويري به جاي مانده را بازخواند و آواهاي خاموش و نشنيدۀ آن ها را شنيد. بديهي است كه هرقدر ميزان قدمت و سابقۀ تاريخي مكان بيشتر باشد، به همان نسبتْ انباشت لايه ها نيز افزايش خواهد يافت.مي توان دوگانه هايي از شادكامي و غمگيني، زندگي و مرگ، فقر و ثروت، صميميّت و خيانت، معصوميّت و گناهكاري، و... را در فرازهاي شاخص از هريك از اين لايه هاي تاريخي بازشناخت. هر لايه اي شاهدِ گذر زمان است. هريك از لايه هاي تاريخْ افشا كنندۀ بخشي از قلمروهاي واقعي در زمانۀ خاص و در طول زمان است.زماني كه فضاها، «در هم آميخته، بازسازي، يا دوباره الگوسازي» مي شوند، آثار لايه هاي قبلي همچنان باقي مي مانند. به اين سبب، مسير پرپيچ و خمي در لايه هاي تاريخي هست كه از طريقِ آنْ هر متخصصي مي تواند بنا بر دانش خود لايه ها را كاوش و بازخواني كند، اين اقدام از طريق «لايه نگاري» ميسر خواهد شد و سبب نماياني لايه هاي تاريخي مي شود. با اين تأكيد كه هر لايه اي قلمرو خاص خود را دارد و منتج از فرايندهاي مختلف هم زماني و در زماني است. قلمرو امروزي، چون هميشه، متأثر از عواملِ تاريخ زيست سرزميني (فرهنگ)، اقليم سرزمين (طبيعت)، و تحول فن و فناوري در زمان و در زمانه است كه ردّ خود را بر پيكره، سيما، چهره، و نيمرخ قلمرو و مكان گذاشته اند.هدف از اين پژوهش، شناساندن رويكرد لايه نگاري در تبيين و شناخت شهر است. روش پژوهش در مقالۀ حاضرْ كيفي و با تحليل محتوايي براي تبيين روش لايه نگاري شهري است. مقاله مروري بر رويكرد لايه نگاري شهري است، روش ها و نتايج گوياي آن است كه اين روش را مي توان براي شناخت شهرهاي كهن و حفظ تداوم تاريخي شان به كار بست.