سنجش ميزان تاب‌آوري و چگونگي توزيع آن در محلات شهر تهران

در كشورهاي بيشتر توسعه يافته تغييرات چشمگيري در نگرش به مخاطرات ديده مي شود؛ به طوري كه ديدگاه غالب از تمركز صرف بر كاهش آسيب پذيري به افزايش تاب آوري در مقابل سوانح تغيير يافته است. بر اين اساس، در برنامه ريزي هاي كاهش مخاطرات بايد به دنبال ايجاد و تقويت ويژگي هاي جوامع تاب آور باشند. در اين ميان، به مفهوم عام، شهر تهران به دليل شرايط خاص طبيعي و جغرافيايي آن مستعد شوك هاي متعددي ازجمله زلزله، سيل، و... است كه ضرورت توجه به مفهوم تاب آوري شهري را مي رساند.در اين مقاله هدف سنجش تاب آوري شهر تهران به منزلۀ اولين گام در فرايند تاب آور كردن شهر با به كارگيري مدل و شاخص هاي تعيين كنندۀ تاب آوري و بيان روشي براي بررسي آن است. براي نيل به اين هدف با استفاده از داده هاي آماري سال 1390 محلات شهر تهران و به كارگيري روش شاخص هاي تاب آوري خط مبنا براي جوامع و تمركز بر مجموعه اي از شاخص ها بر اساس مدل اصلاح شدۀ تاب آوري مكاني بلايا (DROP)، عرضه شده از سوي كاتر و همكاران در سال 2008، مدل مفهومي مطالعه ساخته و براي محاسبۀ شاخص تلفيقي تاب آوري مدل تحليلي F’ANP، كه تركيبي از تحليل عاملي و مدل شبكه اي ANP است، استفاده شده است. پس از تدقيق مدل مفهومي از طريق انجام تحليل عاملي تأييدي، به تفكيك ابعاد تاب آوري، 23 شاخص تبيين كنندۀ تاب آوري شهري در شهر تهران، پس از تحليل عاملي اكتشافي، به شش عامل اجتماعي ـ اقتصادي، دسترسي به خدمات عمومي، زيرساخت ـ جامعه اي، فضاي باز (زيرساختي)، فعاليتي ـ اقتصادي، زيرساختي منجر گرديدند كه اين عوامل و شاخص هاي آن ها براي انجام فرايند مدل تحليلي F’ANP به منظور استخراج ضريب اهميت نسبي به كار گرفته شدند. اين ضريب اهميت با روش تلفيق حسابي تركيب و نهايتاً شاخص تلفيقي تاب آوري محلات شهر تهران به دست آمد و در سطح محلات شهر تهران ترسيم گرديد. نتايج تاب آوري بيشتر محلات نيمۀ شمالي تهران را در مقايسه با نيمۀ جنوبي نشان مي دهند.