مـروري بر توزيع ژئوشيـميايي عناصر كـمياب و نادرخاكي در زغال سـنگ ها، با نـگرشي بر زغال سنگ هاي ايران

در سال هاي اخير بازيابي عناصر نادرخاكي (REE) از ذخاير زغال سنگ به عنوان محصول جانبي در بسياري از كشورها مي تواند به كاهش بحران مواد اوليه فعلي كمك كند. هدف از نگارش اين مقاله مروري بر توزيع ژئوشيميايي عناصرنادرخاكي در زغال سنگ ها، با نگرشي بر زغال سنگ هاي ايراناست. نتايج اين تحقيقات نشان مي دهند معمولاً مقدار عناصر نادرخاكي سنگين نسبت به عناصر نادرخاكي سبك در زغال سنگ‌ها نسبت به شيل‌ها و كندريت ها زيادتر است. نسبت Ce/Yb در شيل‌هاي معمولي 4 تا 6 و در زغال سنگ‌ها و شيل‌هاي زغالي اين نسبت بين 7 تا 8 در تغيير است. چهار منشأ براي اين غني شدگي مطرح شده كه عبارتند از: 1 منشأ آلي، 2  جذب سطحي توسط كاني هاي رسي موجود در حوزه هاي زغالي، 3 منشأ معدني و 4 رسوب همراه با مواد آلي در حين تشكيل زغال. هم چنين مطالعات نشان داده است تمركز عناصر نادرخاكي در خاكستر حاصل از احتراق زغال سنگ بيش تر از خود زغال سنگ است. استخراج اين عناصر از خاكستر آسان تر از معدن كاري زغال سنگ است و اين امر موجب كاهش چشمگير مشكلات زيست محيطي ناشي از خاكسترهاي حاصل از احتراق مي شود. مطالعه زغال سنگ هاي البرز (مناطق كارمزد، لوشان و شاهرود) و ايران مركزي (مناطق طبس، هشوني، پابداناي اصلي، چشمه پودنه و هجدك) نشان داد عيار عناصـر نادرخـاكي در زغال سـنگ هاي ايران بيش تر از متوسط عـيار اين عـناصر در پوسـته فوقاني و زغال سنگ هاي چين و آمريكا است.