موضع پهلوي دوم در قبال اپوزيسيون مذهبي در وضعيت انقلابي

The second Pahlavi position towards the religious opposition in the revolutionary situation

انقلاب 1357 را از آن رو اسلامي مي‌نامند كه عمده جريان حاضر در رهبري، ايدئولوژي و سازمان آن را نيروهاي مذهبي تشكيل مي‌دادند. هدف مقاله حاضر آن است كه نوع تقابل حكومت پهلوي با اين جريان وسيع حاضر در انقلاب را بررسي كند. بر همين اساس پرسشي كه در اين مقاله به آن پرداختيم از اين قرار است: حكومت پهلوي دوم در راستاي تضمين بقا چه موضعي را در قبال اپوزيسيون مذهبي اتخاذ كرد؟ روش اين مقاله توصيفي- تحليلي و شيوه گردآوري داده‌ها نيز كتابخانه‌اي است. از منظر نظري، اين مقاله از چارچوب مفهومي سه گانه (سركوب، تسهيل و تساهل) كه چارلز تيلي در كتاب «از بسيج تا انقلاب» به آن پرداخته بهره برده است. در ادبيات پژوهش اين مقاله تاكيد كرديم كه سه گانه چارلز تيلي تاكنون به شكل خاص و متمركز درباره انقلاب اسلامي مورد استفاده قرار نگرفته است و عمده پژوهش‌هاي صورت گرفته، نظريه «بسيج منابع» تيلي را «به شكل كلي» درباره انقلاب اسلامي بكار برده‌اند. محدوده زماني اين پژوهش دهه 40 و 50 شمسي است. واكاوي داده‌هاي متعدد تاريخي نشان مي‌دهد در حكومت پهلوي دامنه «سركوب» نيروهاي مذهبي گسترده، «تساهل» اندك و «تسهيل» به مراتب كمتر بوده است. حكومت پهلوي اندك تسهيلات ارائه شده را براي مخالفين ميانه‌رو به كار برد. تيلي نظام‌هاي سياسي را به چهار دسته سركوبگر، توتاليتر، متساهل و ضعيف تقسيم مي‌كند. بر اساس شواهد تاريخي موجود كه از موضع حكومت پهلوي نسبت به مخالفين مذهبي بدست مي‌آيد، اين حكومت را بايد يك نظام سركوبگر ناميد.

The 1979 revolution is called Islamic because the main current in its leadership, ideology and organization were religious forces. The purpose of this article is to examine the type of confrontation between the Pahlavi government and this large current present in the revolution. Accordingly, the question we addressed in this article is: What position did the second Pahlavi government take towards the religious opposition in order to ensure its survival? The method of this article is descriptive-analytical and the method of data collection is library. Theoretically, this article uses the three conceptual frameworks (repression, facilitation, and tolerance) that Charles Tilly discusses in From Basij to Revolution. In the research literature of this article, we emphasize that the Charles Tilly trilogy has not been used specifically and focused on the Islamic Revolution, and most of the research has used Tilly's "mobilization of resources" theory "in general" about the Islamic Revolution. The time frame of this research is 40s and 50s. Analysis of numerous historical data shows that in the Pahlavi regime, the scope of "repression" of religious forces was extensive, "tolerance" was low, and "facilitation" was far less. The Pahlavi government made little use of the facilities provided for the moderate opposition. Tilly divides political systems into four categories: oppressive, totalitarian, tolerant, and weak. Based on the available historical evidence from the Pahlavi government's position on religious dissidents, this government should be called a repressive system.