امريِ آينده، ساختي نادر در زبان‌هاي ايراني

Future Imperative: A Rare Verbal Construction in Iranian Languages

وجه امري دركنارِ دو وجه اخباري و التزامي جزء مهمترين وجوه دستوري زبان‌هاي دنيا ازجمله زبان‌هاي هندواروپايي است. گرچه فعل امري معمولاً براي مقولة زمان دستوري تصريف نمي‌شود، بااين‌حال ساخت امري آينده در درصد كمي از زبان‌هاي جهان وجود دارد. اين ساخت تا به حال بجز يكي دو مورد، يعني زبان آسي و زبان سغدي، در هيچ‌يك از ديگر زبان‌هاي ايراني (باستان، ميانه و نو) گزارش نشده است. بررسي پيش‌رو مشخص مي‌كند كه ساخت امري آينده كه از ديد رده‌شناختي به‌لحاظ اجتماع وجه امري با زمان آينده موردي نادر محسوب مي‌شود، در ابيانه‌اي يكي از زبان‌هاي فلات مركزي ايران نيز وجود دارد. براي تصريف فعل امري آيندة ابيانه‌اي وند [-iʃ] به ستاك حال فعل متصل شده و پس از آن شناسه‌هاي فعلي قرار مي‌گيرند و به اين شكل از ساخت امري حال متمايز مي‌شود. ولي در صورت منفي اين ساخت يعني نهي آينده از وند [-ɔ] به‌جاي وند مذكور استفاده مي‌شود.

The imperative besides indicative and subjunctive is one of the most important moods in the languages of the world especially in indo-european languages. The imperative verb usually lacks tense inflection that occurs in other moods, therefore the future imperative is quite rare cross-linguistically. However a number of languages have a dedicated paradigm for future imperative. The future imperative has so far been reported for none of the iranian languages, except two languages, namely Sogdian and Ossetian. The present paper also studies a case of future imperative in Abyanei belonging to the Central Plateau Dialects. The Abyanei future imperative is expressed by inserting morphological markers [-iʃ] (in the affirmative) and [-ɔ] (in the negative) between the present stem and the verb ending.