نسبت عمل‌گرايي و ايدئولوژي در سياست خارجي ايران؛ رويكردي راهبردي يا تاكتيكي؟

The Ratio of Pragmatism to Ideology in Iran's Foreign Policy; Strategic or Tactical Approach?

اين پژوهش درصدد پاسخ به اين سؤال است كه سهم ايدئولوژي و عمل‌گرايي در كنش سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران تا چه ميزان است و كدام يك از اين دو، اصالت بيشتري در عمل سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران دارند؟ نتيجه اين تحقيق حاكي از آن است كه هر چند در اكثر كشورها، هنجارها و ارزش‌هاي ايدئولوژيك به درجاتي در عمل سياست خارجي تأثيرگذار هستند، ولي اين ارزش‌ها سهم قابل توجهي در سياستگذاري و اجراي سياست خارجي ايران داشته و در حكم اصول راهبردي آن محسوب مي‌شوند. در واقع، علي‌رغم ديدگاه غالب كه سياست خارجي ايران را سياستي عمل‌گرايانه مي‌داند، فرضيه اصلي اين تحقيق بر اين گزاره استوار است كه ماهيت اصلي سياست خارجي ايران همچنان ايدئولوژيك بوده و رويكرد عمل‌گرايانه در سياست خارجي ناشي از وجود منافع متعارض در نظام بين‌الملل و نيز محدوديت‌هاي ناشي از منابع قدرت ملي بر اساس نگاه تاكتيكي و نه راهبردي قابل توجيه است. اين تحقيق با كاربست نظريه رئاليسم نئوكلاسيك به عنوان چارچوب نظري، به بررسي نسبت ايدئولوژي و عمل‌گرايي در رفتار سياست خارجي ايران در چارچوب يك الگوي تعاملي سه‌جانبه مشتمل بر عوامل سطح داخل همچون منافع ملي و هنجارها و نيز ماهيت و ساختار نظام بين‌الملل مي‌پردازد.

This research attempts to answer this questions that what is the ratio between ideology and pragmatism in the Iran's Foreign Policy? And, which of this is more authentic in the foreign policy of the Islamic Republic of Iran? The result showed that although in many countries values and ideologies are influential in some way in the practice of foreign policy, these values and ideologies ​​have a significant contribution to the policy and implementation of the foreign policy of Iran. In fact, despite the prevailing view that Iran's foreign policy is a pragmatic policy, the main hypothesis of this study is that the essence of Iran's foreign policy is ideological and the pragmatic approach to foreign policy -is based on the existence of conflicting interests in the international system and the constraints in national power sources- can be comprehend based on a tactical approach rather than strategic approach. This research with using a descriptive analytical method and library resources seek to examine the ratio of ideology and pragmatism in Iran's foreign policy behavior in the framework of a triple interactive model including national interests, ideological preferences, and the nature and structure of the international system.