شناسايي مضامين متناسب و مغاير با فرهنگ ايراني- اسلامي درادبيات كودكان گروه سني «ب» با استفاده از روش تحليل محتوا

Identifying the Themes Coordinate with and Contrary to the Iranian-Islamic Culture in Children's Literature of Age Group B: Using Content Analysis Method

هدف پژوهش حاضر شناسايي مضامين متناسب و مغاير با فرهنگ ايراني اسلامي در ادبيات كودكان، با استفاده از روش پژوهش تحليل محتوا (كمّي و كيفي) است. جامعه‌ آماري شامل تمامي دانش‌آموزان پايه‌هاي اول، دوم و سوم ابتدايي (گروه سني ب) در سال تحصيلي 96-1395 بودند (12933 نفر) كه از اين تعداد، 1000 نفر به روش نمونه‌گيري تصادفي خوشه‌اي انتخاب شد. ابزارهاي پژوهش پرسشنامه محقق ساخته (كمّي) و پرسشنامه‌ محقق ساخته‌ درباره مضامين متناسب و مغاير با فرهنگ اصيل ايراني- اسلامي (كيفي) بود. در مرحله نخست، با استفاده از پرسشنامه كمّي، از نمونه هزارنفري دانش آموزان، درباره كتاب‌هاي موردعلاقه‌شان نظرخواهي شد. سپس با استفاده از نرم‌افزار Spss، بيست مورد از پر خواننده‌ترين كتاب‌هاي موردعلاقه آن‌ها شناسايي و فراواني هر يك از كتاب‌ها مشخص گرديد. در مرحله دوم، كتاب‌هاي پر خواننده، در قالب پرسشنامه‌ محقق ساخته كيفي در اختيار 20 نفر از صاحب‌نظران (شامل اساتيد فلسفه تعليم و تربيت، زبان و ادبيات فارسي و كارشناسان كتاب كودك) قرار گرفت. بدين ترتيب از آن‌ها درباره‌ مضامين مثبت و متناسب با فرهنگ ايراني- اسلامي و مضامين منفي و مغاير با فرهنگ ايراني- اسلامي نظرسنجي شد. درنهايت نتايج پرسشنامه كيفي نشان داد كه در ميان مضامين مثبت، «پيروزي نهايي خوبي بر بدي» و «ازدواج» و در ميان مضامين منفي، «جادو» داراي بالاترين ميزان توافق هستند. همچنين به نظر مي‌رسد در اين كتاب‌ها به آموزه‌هاي مذهبي، تغذيه خيال، كمك به زندگي واقعي كودك و آموزش چگونگي مواجهه با مشكلات توجه شده است. درمجموع، كتاب‌هاي بررسي‌شده از مضامين مثبت بيشتري در مقايسه با مضامين منفي برخوردار بودند.

The purpose of the present study was to identify the themes that are coordinate with and contrary to the Iranian- Islamic culture in children's literature, using content analysis (quantitative and qualitative). The statistical population consisted of all students, at second and third grade elementary school (age group B) in the academic year 2016-2017 (12933 students) out of which 1000 were selected by cluster random sampling. The research tools included a researcher-made questionnaire on the themes that were coordinate with and contrary to the Iranian-Islamic culture. In the first step, using a quantitative questionnaire, a sample of thousands of students was asked to rate their favorite books. Then, using SPSS23 software, twenty of the most popular books were identified and their frequency was determined. In the second phase, the most read books were provided to 20 literary experts in the form of a qualitative researcher-made questionnaire. They were then surveyed about the positive and appropriate themes as well as the negative and conflicting ones. Finally, the content analysis of the qualitative results showed that among the positive themes, the themes of "ultimate victory over evil" and "family and marriage" and among the negative themes, the theme of "magic" had the highest degree of agreement. The books also seem to focus on topics such as religious doctrines, fantasy nutrition, dealing with children's real-life needs, and teaching them how to deal with problems. Overall, the reviewed books had more positive themes than negative ones.