بررسي معاني خطاب در ساقي‌نامه‌هاي نظامي

Meanings of Addressing in Nezami's Saghiname

ساقي‌نامه شعري است كه در آن، شاعر با خطاب به ساقي و استفاده از اصطلاحات ميخانه‌اي، ضمن بيان احساسات شاعرانه، نگرش خويش به جهان هستي و خصوصاً انسان را مطرح مي‌كند. نظامي گنجوي نخستين شاعري است كه ساقي‌نامه‌اي مستقل را درون متن منظومۀ ليلي و مجنون و در قالب مثنوي و بحر متقارب سروده است. او در ساقي‌نامه‌هاي خود، نگرش خويش را به جهان هستي و خصوصاً موضوع غنيمت شمردن فرصت، با كمك خطاب به ساقي، طرح تقاضا و بثّ‌الشّكوي نزد وي مطرح كرده است. در اين پژوهش كه با روش كتابخانه‌اي و به ‌شيوۀ تحليلي ـ توصيفي انجام مي‌شود، تلاش شده است تا ويژگي‌هاي كمّي و كيفي خطاب، تقاضا و بثّ‌الشّكوي در ساقي‌نامه‌هاي نظامي بررسي شود. موضوع بثّ‌الشّكوي در ساقي‌نامه‌هاي نظامي سه محور اصلي دارد. در اين اشعار، او گاهي از ساقي، گاهي از خويش و گاهي از روزگار و اهل زمانه شكايت مي‌كند. نظامي همچنين، بخوبي بر كاركرد انواع مختلف خطاب و تقاضا و اغراض آنها تسلّط داشته و از آنها براي تأثير گذاشتن بر مخاطب شعر خود بهره گرفته است.

Saghi-Nameh(tapster poems) is an important subjects in Persian literature. Saghi-Nameh is a kind of poetry in which the poet describes his/her ideas about life specially, human being, by using wine terms and addressing to the tapster (Saghi). Nezami Ganjavi is the first who composed an absolute Saghi-Nameh. Nezami has expressed his ideology about life and world, specially, Carpe Diem, by the means of addressing to the tapster, requesting from, and complaining to him/her. In this survey which is a library- analytical research, we will try to discuss quantitative and qualitative properties of addressing, requesting and complaining in Nezami’s Saghi-Namehs. Complaint has three different axes in Nezami’s Saghi-Namehs. In these poems he sometimes complains of the tapster, sometimes of himself/herself and sometimes of the life condition and the people of the time. Also, Nezami is well aware of the usages of different types of addressing, requesting and the intentions to convince his readers.