بررسي مفهوم قدرت در شعر عرفاني عصر صفوي

Study of the concept of power in mystical poetry of the Safavid era

به اعتقاد تحليل­ گران گفتمان انتقادي، متون، منعكس­ كنندۀ تاريخ، روابط و ساختارهاي اجتماعي، ايدئولوژي و كاركرد قدرت هستند و ازاين‌رو مي­توانند زمينه ­اي مناسب در مطالعات تحليل گفتمان و نقد زبان­شناختي باشند. اشعار عرفاني عصر صفوي، از چنين منظري، دلالت‌هاي ضمني مهمي دارند و بخشي از واقعيات آن عصر را آينگي مي‌كنند. بسامد بالاي عناصر شيعي (نشانه‌اي از التقاط تشيع و تصوف)، حضور بالاي نهاد در جملات (نشانه‌اي از بي‌پروايي شاعران در بيان ما­ في‌الضميرشان كه خود معلول پيوند ايشان با مركز قدرت است)، فراواني جملات معلوم و بلند (نشانه‌اي از اطمينان گويندگان به گزاره‌هاي طرح شده) و... بخشي از اين دلالت‌هاي ضمني است. از سوي ديگر حواله دادن برخي كاستي‌ها به مردم عصر و زهاد و واعظان يا قضاي ايزدي، نشان مي‌دهد كه اين گويندگان يا هم‌چنان زير سيطرۀ نگاه غالب و سنت‌هاي ادبي و عرفاني هستند يا به اقتضاي روابطي كه با مركز حكومت دارند نمي‌توانند انتقادات را مستقيماً به سران حكومت و بدنۀ اصلي آن متوجه بكنند.

Critical discourse analysts believe that Literary texts reflect history; social relations and structures; ideology and power function; Hence they can provide a good basis for discourse analysis and linguistic critique studies. The present research proves the critical analysis of the discourse of mystical poetry of the Safavid era. These poems, according to their socio-cultural and political context, can be seen as the mirrors for ideology and power relations. The current study shows that the mystic of the Safavid era, due to his high social class and his alignment with the dominant ideological system, is outspoken and powerful. This is determined by the selection of vocabulary, syntax, chosen figures of speech, using the active or passive voice, topicalization of the subject, the context of the situation, intertextuality, and social context survey.