بررسي سازه‌هاي اقتضايي مؤثر بر اجراي سيستم هزينه‌يابي بر مبناي فعاليت عملگرا: شكاف بين تئوري و عمل

هدف: هدف اين پژوهش آن است كه بر اساس نظريه‌هاي اقتضا و نوآوري بررسي كند كه چه سازه‌هايي بايد در اجراي موفق سيستم‌هاي هزينه‌يابي انتخاب شوند و چرا بين تئوري و عمل اين سيستم‌ها فاصله وجود دارد؟ در اين راستا تأثير عوامل سازماني، تكنولوژي، محيطي، هزينه‌اي و ساير عوامل مربوط به سيستم PFABC به‌عنوان سومين و جديدترين سيستم ABC بررسي شدند. روش: اين پژوهش در زمره پژوهش‌هاي كمّي و پيمايشي قرار مي‌گيرد. جامعه آماري بررسي‌شده، كليه شركت‌هاي بورس اوراق بهادار تهران بود. پس از توزيع 450 پرسش‌نامه به مديران شركت‌ها در سال 1397، در نهايت 262 پرسش‌نامه قابل استفاده و تكميل براي تجزيه و تحليل جمع‌آوري شد. براي آزمون فرضيه‌ها، از معادلات ساختاري و نرم‌افزارهاي SPSS و SMARTPLS استفاده شد. يافته‌ها: نتايج پژوهش نشان داد كه كليه سازه‌هاي مرتبط با عوامل سازماني، تكنولوژي، محيطي و هزينه‌اي، بر اجراي سيستم هزينه‌يابي PFABC تأثير معنادار و مثبتي دارند و اين يافته‌ها، شواهد تجربي براي تأييد نظريه‌هاي اقتضا و نوآوري، محسوب مي‌شوند. عوامل محيطي با ضريب 0.997 داراي بيشترين تأثير است و پس از آن، عوامل هزينه‌اي (0.996)، عوامل تكنولوژي (0.993) و عوامل سازماني (0.981) قرار دارند. بين سازه‌هاي مرتبط با ساير عوامل (تمايل به صرفه‌جويي، يكپارچگي سيستم و زمان پياده‌سازي سيستم) و اجراي سيستم هزينه‌يابي PFABC رابطه مهم و معناداري وجود ندارد. نتيجه‌گيري: يافته‌هاي پژوهش، عوامل مهم و ايجادكننده شكاف بين تئوري و عملكرد سيستم هزينه‌يابي PFABC را نمايان كرده است و نشان مي‌دهد كه ABC، TDABC و PFABC به‌ترتيب در 6.1 درصد، 0.04 درصد و صفر درصد شركت‌هاي بورسي پياده شده‌‎اند. از اين رو، بين تئوري و عملكرد اين سيستم‌ها شكاف زيادي وجود دارد.