شالوده‌شكني؛ دستمايۀ انديشۀ سياسي- فلسفي صدرالمتألهين شيرازي

اين مقاله درصدد است تا نشان دهد كه دو فيلسوف مي‌توانند در دو گسترة جغرافياي متفاوت و در فاصلة چند قرني به همديگر نزديك شوند و به‌رغم فاصله‌ها و بلكه تفاوت‌ها به يكديگر پيوند بخورند. نويسندگان مقاله دست آنها را در دست يكديگر قرار دهند؛ گفت‌وگو و هم‌زباني. بنابراين تلاش خواهد شد شباهت‌ها و تفاوت‌ها برجسته شده، با تكيه بر منطق شالوده‌شكني اولاً نوآوري‌هاي صدرالمتألهين به بحث گذاشته شود؛ ثانياً در پرتو راهگشايي‌هاي دريدايي امكان فراروي از انديشة صدرا مورد توجه قرار گيرد. در اين زمينه نقد كه از اصول اصلي شالوده‌شكني است، در مشيء صدرالمتألهين بررسي مي‌شود. يافته‌هاحاكي از اين است كه با وجود رگه‌هاي مشترك شالوده‌شكنانه‌اي ميان انديشة دريدا و صدرالمتألهين،در پاره‌اي از امور با يكديگر متفاوت مي‌شوند. پديدارشناسي نگاه دريدا تنها ناظر بر ساحت پرتاب‌شدگي انسان به زيست‌جهان حاضر است، درصورتي‌كه صدرالمتألهين ضمن بااهميت تلقي كردن اين زيست‌بوم مرگ را پايان دازاين هايدگري و سوژة دريدايي به‌حساب نمي‌آورد. صدرالمتألهين با وجود شروع مي‌كند و به مسئلة مهم زمان‌مندي و حركت جوهري مي‌رسد، اما نقطة عزيمت دريدا دازاين و امكانات فراروي اوست كه پيوندي ناگسستني با زمان‌مندي مي‌يابد. فهم هرمنوتيكي صدرالمتألهين در تلاش است تا نيت مؤلف را به‌قدر استعداد تبيين نمايد، حال آنكه در نگاه شالوده‌شكنانة دريدا امكان كشف نيت مؤلف يا شارع مقدس مطرح نيست. فهم آن چيزي است كه در انديشة مفسر نقش مي‌بندد. در نگاه شالوده‌شكنانة دريدا، نوعي بدبيني تجديدشده نسبت به آنچه ايجاب و اثبات مي‌شود، همواره وجود دارد، اما صدرالمتألهين در روند كلي شالوده‌شكنانة خود استكمال و اشتدادهاي وجودي را مي‌بيند كه از ديدگاه دريدايي مي‌توان وي را در زمرة نگاه‌هاي افلاطوني طبقه‌بندي كرد. با ملاحظات مذكور، اين مقاله اين نظر را دنبال خواهد كرد كه شالوده‌شكني‌هاي دريدايي شخص خود دريدا را به دست شالوده‌شكني مي‌سپرد، اما شالوده‌شكني‌هاي صدرايي صرفاً نقادي‌ها را متوجه زمانة پر شر و شور صفويه مي‌نمايد! بدون اينكه او خود نيز در معرض چنين واسازي قرار گيرد.

no abstract