اشعار تي.‌ اس. اليوت در زبان فارسي: بررسي موردي ترجمه كهن‌الگوها در شعر سرزمينِ بي‌حاصل

T. S. Eliot’s Poetry in Persian: A Case Study of Translating Archetypes in The Waste Land

مقاله حاضر بر آن است كه ترجمه هاي فارسي بخش چهارم شعر سرزمين بي حاصل اثر تي. اس. اليوت را با به كارگيري مباني نظريه جهاني هاي ترجمه و با توجه ويژه به مفهوم «ناخودآگاه جمعي» بررسي و مقايسه كند. منابع فراواني در باب تعاريف، انواع و كاركردهاي مفهوم كهن الگو در دسترس است، اما بررسي بازنمايي كهن الگوها در آثار ادبي از منظر ترجمه پژوهي تلاشي نو به شمار مي رود. با توجه به اينكه كهن الگوها مفاهيمي جهان شمول و ثابت هستند، ابراز آن ها در زبان هاي مختلف به شيوه اي تا حدي يكسان صورت پذيرفته است. از سوي ديگر، كاربست نظريه جهاني هاي ترجمه در بررسي معادل گزيني كهن الگوها در ترجمه هاي گوناگون فارسي نشان مي دهد ترجمه اين بخش از شعر در مقايسه با ديگر بخش ها كمتر چالش برانگيز بوده است. بسامد بالاي كهن الگوها در بخش چهارم شعر سرزمين بي حاصل با عنوان «مرگ در آب»، باعث شده ترجمه هاي فارسي صورت گرفته از اين بخش، در مقايسه با ديگر بخش هاي شعر كه كمتر به كهن الگو پرداخته اند، داراي كمترين اختلاف در ترجمه باشند. بخش چهارم شعر داراي فضايي مذهبي، اسطوره اي و حاوي بيشترين تعداد كهن الگوي به كاررفته نسبت به ديگر بخش هاي اين شعر بوده و از اين رو از زباني آركاييك برخوردار است. يافته هاي پژوهش حاضر، به دنبال تحليل هفت ترجمه متمايز فارسي از بخش چهارم شعر مذكور، نشان دهنده اين است كه از لحاظ تراكم واژگاني، تنوع واژگاني و ميانگين طول عبارات و جمله ها شباهت هاي بسياري در متن هاي ترجمه شده وجود دارد و جملگي حول نقطه مياني يك گستره قرار دارند.

The present paper aims to study part IV of T. S. Eliot’s celebrated poem The Waste Land and its Persian translations from the perspective of translation universals and according to the concept of the collective unconscious. Although there is a rich literature on the definitions, kinds, and functions of archetypes, examining the representation of archetypes in translation studies appears to novel. Archetypes are universal and constant concepts; their expressions in different languages sound similar to some extent. The application of the theory of translation universals in examining the coinages conducted for the translation of archetypes demonstrates that the translation of this part of the poem has been less challenging in comparison with the other parts. The high frequency of archetypes in Death by Water has led to slight changes in its different Persian translations. This part of the poem includes a religious and mythical atmosphere with more archetypes in comparison with the other parts of the same poem. Investigating seven different Persian translations of Part IV of the poem, the present research arrives at the conclusion that the translated texts differ slightly in terms of the number and variety of words, and the phrases and sentences in all Persian translations sound similar to each other and a central cannon constitutes them.