نگاهي جامعه‌شناختي به رفتار مترجمان: بررسي ترجمه چند نمونه از رمان‌هاي انگليسي به فارسي در ايران

A Sociological Look at Translators’ Behavior: A Case Study of English Fiction Translated to Persian in Iran

عادت واره از اساسي ترين مفاهيم جامعه شناسي بورديو است كه مطالعات ترجمه از آن بهره جسته است. با استفاده از مدل جامعه شناسي پير بورديو، پژوهش حاضر عادت واره مترجمان ايراني رمان هاي عاشقانه انگليسي را از منظر به كارگيري راهبردهاي ترجمه عناصر فرهنگي در دوره قبل و بعد از انقلاب فرهنگي در سال 1358 در ايران بررسي مي كند. داده هاي پژوهش مشتمل بر 3429 جمله داراي عناصر فرهنگي اند كه از رمان هاي عاشقانه انگليسي وداع با اسلحه، بلندي هاي بادگير: عشق هرگز نمي ميرد، دفتر خاطرات و دو ترجمه فارسي از هريك از آن ها استخراج شده اند. داده هاي مستخرج با استفاده از دسته بندي ادغام شده ليانگ تحليل شدند. راهبردهاي ترجمه عناصر فرهنگي با آمار توصيفي از طريق مقايسه فراواني و درصد ارايه شدند. افزون بر اين، به منظور افزايش اعتبار داده هاي پژوهش حاضر تحليل كيفي مصاحبه هاي چاپ شده در فصلنامه مترجم نيز ارايه شدند. پژوهش حاضر سه يافته اساسي در بر داشت: گرايش مبدامحور معنادار در ميان مترجمان ايراني رمان هاي عاشقانه انگليسي در دوره پيش از انقلاب فرهنگي، حفظ اين گرايش در دوره پسا انقلاب فرهنگي، و در نهايت افزايش بيشتر اين گرايش در سال هاي قبل تا پس از انقلاب فرهنگي. نتايج آزمون خي دو از تفاوت معنادار كاربرد مجموع راهبردهاي مختلف در دو دوره حكايت داشتند.

Habitus is one of the key concepts of the Bourdieusian sociology from which translation studies has benefited. Based on the Bourdieusian sociological model, this study investigated the translatorial habitus of the Iranian translators of English romance novels as far as the translation strategies of culture-specific items (CSIs) are concerned before and after the Cultural Revolution of 1980 in Iran. The research data include 3429 sentences containing CSIs extracted from A Farewell to Arms, Wuthering Heights, and The Notebook, and their two Persian translations. The extracted data were analyzed, adopting a consolidated typology of translation procedures for CSIs. The strategies employed for translating CSIs are presented with frequencies and percentages using descriptive statistics. Moreover, the results were corroborated with a qualitative analysis of some archived interviews printed in Motarjem [the translator] journal. The investigation revealed three essential findings a marked source-oriented tendency between Iranian translators of the English romance novels when translating CSIs in the Pre-Cultural Revolution era, maintaining the same tendency in the Post-Cultural Revolution era, and finally a growing tendency in moving from Pre- to Post-Cultural Revolution era. The results of the Chi-square test highlighted a significant difference between various strategies used in two eras.