نقد بلاغي هدايه المتعلمين في الطب (نخستين فرزندنامه در باب پزشكي)

Rhetorical Critique of Hedayatol Motealemin fi Teb (The first child letter about medicine

نقد بلاغي يكي از انواع نقد است كه به چگونگي استفاده آگاهانه فرستنده از زبان يا هر نماد ديگر، پاسخ گيرنده و موقعيت يا بافتي كه ارتباط در آن برقرار مي شود، مي پردازد. اثر ادبي يا غيرادبي هنگامي به پروردگي مي رسد كه خاصيت اقناعي داشته باشد و اثري موفق است كه در زمينه خاص مورد نظر، بيشترين تاثير را بگذارد. فرزندنامه نويسي، يكي از گونه هاي ادبيات تعليمي است كه پيشينه اي كهن دارد. آموزش اصول بهتر زيستن، اخلاق، پزشكي، سياست، نجوم، دين و... به فرزندان از گذشته هاي دور تاكنون دغدغه پدران و مادران بوده است و به صورت كتبي (نامه، كتاب) و شفاهي صورت مي گرفته است. هدايه المتعلمين في الطب، نخستين فرزندنامه پزشكي به زبان فارسي است كه نويسنده، آن را به خواهش پسرش نگاشته است. اخويني در مقدمه كتاب با صراحت بيان مي كند كه اين اثر را براي تعليم علم پزشكي به روشي آسان به مبتديان نوشته است. با توجه به قدمت اين اثر و نيز غرض نويسنده كه تاثير گذاري (بلاغت) بر مخاطب خاص است، به نظر مي رسد اين كتاب مي تواند نمونه اي مناسب براي تحليل بلاغي باشد. روش تحقيق اين جستار، توصيفي- تحليلي است كه با رويكرد نقد بلاغي انجام شده است. نتايج حاصل از اين بررسي نشان مي دهد كه نويسنده اين اثر با بهره گيري از شگردهاي بلاغي، تشبيه هاي محسوس، ذكر مثال، آوردن اشكال، بيان تجربه هاي شخصي، توجه به مقتضاي حال و مقام، پرهيز از درازگويي هاي بي فايده، به كارگيري وجه خطابي و امري، داشتن لحن انتقادي و صادقانه و... توانسته است به هدف خود برسد و از انجام تعهد نگارش كتابي آسان و سبك به اندازه توان مبتديان، برآيد.

Rhetorical critique is one type of critique dealing with how the sender uses the language or any other symbol intentionally, the respondent and the location or context in which the communication is made. When a literary or non-literary work comes to being that has a persuasive effect and a work is called successful which has the greatest effect on the particular subject matter. Child letter is a type of didactic literature with an ancient background. The teaching of principles for better life in society, ethics, medicine, politics, astronomy, religion and so on are those teachings that dedicated fathers have left for their children in the oral form or sometimes in the form of letter and book from previous periods up to now. Hedayatol Motealemin fi Teb is the first book of child letter about medicine in Persian that the writer wrote it by his son’s request and clearly states that it was written for teaching medicine to beginners in an easy way. Given the importance of this work and having specific audience and subject, it is a suitable example for rhetorical analysis. Using tangible similes, examples, forms, personal experiences, paying attention to the current state, avoiding the useless verbalization, vocative and imperative face, having a critical and honest tune, Akhaveini could achieve his goal and fulfill his obligation for writing an easy and simple book for beginners.