بررسي تاريخي ريشه و كاربرد پسوندهاي وند و آوند در زبان فارسي

Historical study of root and the application of ‘vand’ and ‘avand’ suffixes in Persian language

«وند» و «آوند» از پسوندهاي مادر و تكواژهاي وابسته در زبان فارسي هستند كه در زبان اوستايي به صورت ونت و آونت وجود داشته اند. اين دو پسوند، كاركردهاي معنايي گوناگوني در تاريخ تحول خاص خويش دارند. در اين تحقيق، كوشش بر آن است تا اين صورت اشتقاقي از زبان، با استدلالات و استنادات تاريخي، تحليل و بررسي شود. فرم اصيل واژگان برساخته از اين دو پسوند را مي توان در نام ها و صفت هاي به جا مانده از متون اوستايي و پهلوي و بيشتر در دل جغرافياي ايران زمين و گونه هاي مختلف گويش هاي محلي يافت. البته بايد اذعان كرد كه اين شواهد در متون، بسيار اندك، سخت ياب و پراكنده اند. دگرگوني هايي كه در كاركرد معنايي و ساختمان تركيبي اين وندها به وجود آمد، از يك طرف، تابع نظام طبيعي زبان و از سويي ديگر، متاثر از تحولات تاريخي بود. بازه زماني اين تحول را مي توان به شكلي جسته وگريخته، از زبان باستاني، پهلوي و تا فارسي كنوني دنبال كرد. در قرون ميانه اسلامي، كاربرد اين پسوندها كم شد و عمدتا به زبان گفتاري و نام هاي طوايف، به ويژه در ميان اقوام لر، لك و بختياري محدود گرديد. خاندان هاي كرد، گيل و ديلمي نيز تا حدودي از اين پسوندها استفاده كرده اند.

Vand” and “Âvand” are two of the main suffixes and dependent morphemes in Persian language which have appeared in the form of “vant” and “âvant” in Avestan. These two suffixes are used in different meaning functions which have transformed through the time. The main purpose of the study is to investigate the derivational form of language. It is considered through historical reasoning and documentations. The original forms of the words which are made from these two suffixes can be found in the names and adjectives of “Pahlavi” and “Avestan”, especially in the regions of Iranian civilization. Although these aren’t enough documentations in order to consider their assessment and functions. The changes which were made in the meaning function and combinational structure of these suffixes are dependent on innate language system and also are affected from historical evolutions. The time of the evolution can be randomly followed from the ancient and Pahlavi languages to the current Persian. The usage of these suffixes was gradually reduced in the middle of Islamic centuries. Their use is basically limited to spoken language and tribes, especially “Lor” , “Bakhtiari” and “Lak”. “Kourd”, “Gil” and “Deylam” families have partly used the suffixes too.