بحران يا انقلاب؟ واكاوي تحوّل انقلابي در شعر نيما بر اساس نظريۀ «پيشرفت علم» تامس كوهن

در مورد چگونگي پيشرفت علم، تا كنون ديدگاه‌هاي گوناگوني مطرح شده است كه در اين بين، تامس كوهن، نظريه‌پرداز فلسفه‌ي علم، پيشرفت و تحول در علم را حاصل ناكارآمدي اصول اصلي يا پارادايمهاي يك علم و ظهور و جايگزيني اصول رقيب آن مي‌داند. كوهن، اين نظريه را در قالب الگويي چند مرحله‌ايي با نام‌هاي: علم عادي، بحران، انقلاب و علم عادي جديد، تبيين كرده‌است كه البته هر كدام از اين مراحل داراي تعاريف خاص خود است؛ الگوي تامس كوهن چنان انعطاف‌پذير است كه در بررسي تحولات انقلابي در علوم گوناگوني از جمله ادبيات نيز قابل انطباق و به كارگيري است؛ در اين ميان چگونگي تحول شعر سنتي به شعر نو در ادبيات فارسي از جمله مواردي است كه مي‌تواند بر اساس الگوي كوهن مورد ارزيابي قرار گيرد؛ با توجه به اين امر، تحول نيما در شعر سنتي و ايجاد قالب شعر نو، بايد براي كسب عنوان «انقلاب شعري» داراي ويژگي‌هاي مرحلۀ انقلاب باشد، چرا كه نبود ويژگي‌هاي اين مرحله در شعر نو نيما، عنوان «پدر شعر نو فارسي» را براي او مورد تشكيك قرار خواهد داد. در اين پژوهش كه با روش تحليلي تطبيقي صورت‌ گرفته است، تحول نيما در شعر سنتي، از نظر انقلابي بودن يا نبودن، در سه سطح زباني، فكري و ادبي بر اساس الگوي پيشرفت علم كوهن مورد بررسي قرارگرفته شده است. نتايج اين پژوهش حاكي از اين امر است كه بر اساس اين الگو ، شعر نيما بيش از هر مورد، داراي ويژگي‌هاي مرحلۀ بحران است تا مرحلۀ انقلاب.