تحليل ارتباط صنعتي شدن، تقسيم كار و روابط اجتماعي در ايران مبتني بر ديدگاه دوركيم با رويكرد اقتصادسنجي فضايي

Analyzing the relationship between industrialization, labor division and social relation in Iran based on Durkheim using spatial econometrics approach

يكي از عوامل و سازوكارهايي كه در تعيين و جهت دهي نوع ساختار روابط اجتماعي هر جامعه اي اثرگذار است، ميزان يا سطح صنعتي شدن آن جامعه است. صنعتي شدن شرايط و مقدمات لازم را براي تخصصي تر شدن فعاليت هاي اقتصادي و تقويت تقسيم كار اجتماعي فراهم نموده و از آن طريق چگونگي و شعاع روابط اجتماعي را تحت تاثير قرار مي دهد. در اين مقاله در چارچوب ديدگاه تقسيم كار اجتماعي دوركيم، تاثير صنعتي شدن بر سطح و نوع روابط اجتماعي حاكم بر استان هاي مختلف كشور با تاكيد بر ساز و كار تخصصي شدن مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است. بدين منظور از رويكرد اقتصاد سنجي فضايي و همچنين داده هاي استان هاي كشور در دو مقطع زماني 1383 و 1393 بهره گرفته شده و روابط بين صنعتي شدن، تقسيم كار و روابط اجتماعي برآورد گشته و مورد تحليل قرار گرفته است. يافته ها حاكي از آن است كه بين سطح توسعه فعاليت هاي صنعتي در استان ها طي دو مقطع زماني ازيك طرف و سطح تخصصي شدن فعاليت هاي صنعتي و ميزان تقسيم كار از طرف ديگر رابطه مثبت وجود دارد. همچنين افزايش تقسيم كار و تخصصي شدن فعاليت هاي اقتصادي نيز ازيك سو منجر به بهبود و تقويت روابط اجتماعي ميان گروهي (ارگانيكي) مبتني بر قواعد و هنجارهاي رسمي شده و از سوي ديگر باعث كم رنگ تر شدن روابط درون گروهي (مكانيكي) مبتني بر ساختارهاي سنتي گشته است. اما ازآنجاكه قدر مطلق ميزان تاثير مثبت صنعتي شدن بر روابط ارگانيك از قدر مطلق ميزان تاثير منفي آن بر روابط مكانيك كمتر است، درجه جانشيني روابط ارگانيك به جاي روابط مكانيك در فرايند صنعتي شدن در كشور ضعيف بوده و ازاين رو ساختار روابط اجتماعي كشور متناسب با شرايط يك جامعه صنعتي تحول و تكامل نيافته است.

Industrialization, as one of the affecting mechanisms on social relation in every society, provides the prerequisites for specialization of economic activity and labor division and then influences the social relations. This paper, based on Durkheim's social division of labor, investigated the effect of industrialization on the level and type of social relations in Iran provinces emphasizing the specialization mechanism. The relationship between industrialization, labor division and social relations have been estimated by the spatial econometric model using data from 2004 to 2014. The findings reveal that there is a positive and statistically significant relationship between the industrial development, the specialization of industrial activities and labor division. Specialization of economic activities while reducing the mechanical social relation which is based on traditional structures, enhance the organic social relation which is based on formal norms and rules. Since the absolute value of the effect of industrialization on organic social relation is less than the absolute value of the effect of industrialization on mechanic relation, the substitution rate of organic relation for mechanic relation is weak in the process of industrialization. Therefore, the structure of social relation in Iran has not been evolved and developed proportionally along with the condition of an industrialized society.