پديد آورندگان :
آزاد ارمكي, تقي دانشگاه تهران - دانشكدة علوم اجتماعي , رمضاني, محمدعلي دانشگاه تهران
كليدواژه :
انقلاب مشروطه , زمينه هاي اجتماعي , مشروطيت , همايون كاتوزيان , جان فوران و نقد و بررسي
چكيده فارسي :
پس از مشروطيت پرسش از چيستي و چرايي وقوع آن شايد مكررترين پرسش نظريه پردازان و متفكراني بوده است كه درباره تاريخ ايران معاصر انديشيده اند. اما در بسياري از موارد تفاسير و تبيين هايي كه ارايه شده به نحوي شرق شناسانه بوده اند. از طرف ديگر در اين تبيين ها انقلاب مشروطه به مثابه يك رويداد آن قدر برجسته شده است كه در پرداختن نظريه درباره تاريخ ايران به عنوان نقطه فارق تاريخ ايران را به پيش و پس از خود تقسيم مي كند. به اين ترتيب تاريخ ايران تبديل شده است به تاريخ استبداد؛ ولي اين قضاوت از بالاي قله انقلاب مشروطه به دست آمده است. با تقليل گرايي هايي كه در اين نگاه با ساخته شدن كليت يكپارچه از تاريخ صورت مي گيرد، در عمل وظيفه بررسي علمي كنار گذاشته مي شود، زيرا تكليف گذشته با تفسير آن به عنوان تاريخ استبداد روشن شده استمي شود. مقاله حاضر مي كوشد از رهگذر مرور انتقادي نظرات همايون كاتوزيان و جان فوران به عنوان به جاي تبيين مشروطيت به عنوان انقلابي عليه استبداد و وابستگي، با كمك گرفتن از بينش هاي نظري وبر و دوركيم آن را به مثابه فرآيند تحولي تدريجي ببيند كه زمينه هاي تكوين آن را در تحولات قرن نوزده مي توان پي گرفت. البته ابدا ادعاي ارايه مدل و نظريه در كار نيست، بلكه تلاشي است براي انديشيدن جامعه شناسانه درباره مشروطيت؛ تامل درباره آن به عنوان فرآيند، محصول تحولات تدريجي طولاني مدت در جريان ها، نهادها و نيروهاي اجتماعي در عرصه داخلي و تغييرات در نظام جهاني.
چكيده لاتين :
It’s frequently asked and answered “how” and “why” “Iranian Constitutional
Revolution” “happened”? The Constitutional Revolution of Iran has been the
subject of many dissertations and investigations during the last century, and
continues to receive scholarly attention increasingly. These attempts,
however, do not deal with the conditions, under which the idea of the
constitution was formed, the gradual development of social changes that
finally have crystallized in the constitution, and the way in which the
constitution got legitimacy. Briefly characterizing, most of the answers and
explanations, are, in one way or another, examples of orientalism. They
highlight the defeats of attempts to make reforms in political structures to
limit the arbitrary will of the shah and governors of provinces, to bring about
a liberty, justice, and so on; they point their finger to the strength of despotic
structures and resistance of rulers against all of these reforms. They assert
that the failure of reforms left no way except Revolution. So, Iranians, who
then due to getting familiar with European countries were aware of the
constitutional monarchy, when started to protest, started to ask for the
constitution and finally they were able to force the shah to grant the
constitution. The article tries through criticizing Katouzian and Foran’s
explanations of Constitutional Revolution, and exploiting insights of Weber
and Durkheim, historically situate the genesis of the so-called “Iranian
Constitution” and explain complexities around its formation.
