نقش و جايگاه بين المللي شدن در آيندة توسعه فناوري نانو در ايران

The Role and Place of Internationalization in Shaping Future of Nano Technology in Iran

هدف: گسترش داد و ستدهاي بين‌المللي و مشاركت در تسهيم داده‌ها، يافته‌ها و دستاوردهاي علمي در عرصه بين‌المللي نقش تعيين‌كننده‌اي در توسعه علم و فناوري‌ كشور‌ها دارد. طي چند دهه گذشته سرمايه‌گذاري در حوزه توسعه فناوري‌هاي نوين به يكي از اولويت‌هاي سياست‌گذاري علم و فناوري در ايران تبديل و در اسناد ملي همچون «نقشه جامع علمي كشور» بر آن تأكيد شده است. توسعه فناوري نانو از جمله حوزه‌هاي نويني است كه در پانزده سال اخير به شدت مورد توجه نظام حكمراني علم و فناوري قرار گرفته و سرمايه‌گذاري قابل توجهي در اين حوزه صورت گرفته است. در سند راهبردي نانو «تصوير بزرگ» سياست‌گذاران در توسعه اين فناوري عبارت است از: دستيابي به جايگاه پانزدهم جهان در توسعه فناوري نانو، توليد ثروت و رفاه اجتماعي شهروندان. بررسي نقادانه وضعيت توسعه فناوري نانو در كشور در مسير دستيابي به تصوير بزرگ مذكور است. پرسش اصلي اين مقاله آن است كه بين‌المللي‌شدن دانش كشور در حوزه نانوفناوري چه نقشي در شكل‌دهي به وضعيت كنوني و آينده‌هاي بديل اين فناوري در ايران دارد؟ فرضيه مقاله آن است كه: بين‌المللي‌شدن دانش و فناوري نانو نقش تعيين‌كننده و اصلي در توسعه اين فناوري دارد و عامل هويت‌بخش به آن در كشور بوده است. اين فرضيه بر پايه اين مفروض استوار است كه بين‌المللي‌شدن و همكاري‌هاي علمي بين‌المللي شرط لازم براي توسعه علم و فناوري است. روش: روش‌مورد استفاده در اين مقاله: مطالعات اسنادي، تحليل روند و سناريوپردازي است. يافته‌ها: احصاي چهار سناريوي پيش روي توسعه فناوري نانو در ايران مشتمل بر: ادامه وضع موجود، بازگشت به گذشته، فروپاشي حمايت دولتي از توسعه فناوري نانو و تحول بنيادين. نتيجه‌گيري: تبديل شدن شاخص انتشار مقالات در مجلات علمي بين‌المللي به عامل هويت‌بخش فناوري نانو در ايران، محدود شدن ارزيابي بين‌المللي‌شدن نانو براساس تعداد مقالات بين‌المللي، لزوم تغيير نقش دولت و ستاد نانو از تولي‌گري و تصدي‌گري به نقش ‌تسهيل‌گري و پرورش‌گري، تقويت فرايند مشاركت‌ جامعه علمي در تعيين سياست‌ها و راهبردهاي توسعه نانو در كشور از مهم‌ترين نتايج اين مقاله است.

The purpose: Expansion of the internationalexchange and sharing knowledge and scientific achievements has a determinantrole in science and technology(S&T) development in the world. During lasttwo decades investment in high technology has turned into one of the mainS&T policy priorities in Iran national scientific blueprints. Nano-technologydevelopment is one of the priorities that government concentrates on it andmakes a lot of investment in this field. In national strategy plan achievingworld 15th place in nano-technology has been set as a big picture. The purpose ofthis paper is critical analysis of nanotechnology development in Iran incompliance with the big picture. The main question is how internationalizationis shaping current situation and alternative futures for nanotechnology inIran? The paper’s hypothesis: internationalization of knowledge and technologyhas critical and decisive role in nanotechnology development and itsdistinction inside the country. Assumption of this paper is: internationalization and international scientific collaboration is intrinsiccondition for science and technology development. Methods:Documentary research, trendanalysis and scenario planning are used in this paper. Findings:The findings are extraction of four scenarios beforeNano-technology development in Iran including continued as usual, collapse, revival, and transformation. Conclusion:Publishing internationaljournal paper in field of nanoscience and technology converts into national distinction of nanotechnologydevelopment in Iran; circumscribing of internationalization of nano-technologyto international journal paper; necessity of changing the role of state fromcustodian and demiurge to facilitator and husbandry role; enhancingparticipation of scientific community in determining strategies and policiesfor nano-technology development in country are among the important results ofthe research.