بررسي نابرابري ساختار ارتباطي در بازار سهام ايران با رويكرد تحليل شبكه‌هاي اجتماعي

Investigating the Inequality of Communication Structure in the Iranian Stock Market through Social Network Analysis Approach

بازار سهام، نقش مهمي در توسعۀ اقتصادي كشورها دارد؛ به‌گونه‌اي كه ازجمله معيارهاي مهم توسعۀ اقتصادي در كشورهاي مختلف است؛ اما بازار سهام نشان‌دهندۀ نابرابري ساختاري در جامعه است؛ زيرا گروه‌هاي برخوردار مي‌توانند درصد سهام بيشتري از شركت‌هاي اقتصادي و تجاري را از آن خود كنند. نابرابري ساختاري در بازار سهام در جوامع درحال‌توسعه، نمود و عينيت بيشتري به خود مي‌گيرد و دولت نيز نقش عمده‌اي در اين ميان دارد؛ از اين‌رو، اين پژوهش، نابرابري ساختار ارتباطي در بازار سهام ايران را با رويكردي ميان‌رشته‌اي و روش تحليل شبكه‌هاي اجتماعي در پنج سطح صنايع، شركت‌ها، سهامداران و اعضاي هيئت‌مديره و مديران عامل و مؤسسات حسابرسي و در بازۀ زماني 1380-1396 تحليل مي‌كند. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد بازار سهام در سطح صنايع، شركت‌ها، سهامداران و اعضاي هيئت‌مديره و مديران عامل و مؤسسات حسابرسي با قدرت ارتباطي يكسان توزيع نشده است. به‌لحاظ ميزان ارتباط، بعضي از واحدها در موقعيت بهتري قرار دارند. حتي در برخي شبكه‌ها بين موقعيت واحدها شكاف، ايجاد و اختلاف فاحش مي‌شود و ساختاري طبقاتي را به وجود مي‌آورد. در شبكۀ ارتباطي اعضاي هيئت‌مديره، واحدهايي وجود دارد كه نقش پل را براي ديگر واحدها دارد، باعث اتصال آنها به بخش اصلي شبكۀ ارتباطي مي‌شود و به‌نوعي ريخت‌شناسي مديران اتوبوسي ايجاد مي‌كند. موقعيت ارتباطي بهتر برخي واحدها، به سهولت در دسترسي سريع‌تر به اطلاعات منجر شده است. اين واحدها نقش بازيگران كليدي را در ساختار حاكم بر عهده دارد. همچنين، نتايج مربوط به توزيع پارتو نشان مي‌دهد توزيع قدرت ارتباطي بين سهامداران و مؤسسات حسابرسي، تقريباً به‌طور ميانگين به نسبت 75-25 است؛ يعني 75 درصد قدرت ارتباطي در دست 25 درصد آنهاست.

Stock markets are considered as complex types of multi-agent networks due to the interaction of different companies and investors. Studies dealing with financial data modeling have shown that network models of financial data refer to many features related to the stock market. The stock market is one of the main predisposing factors of wealth equality as far as everyone could almost invest in it; however, unfortunately, a vast majority of the stock market wealth is in hands of rich people leading to inequalities and concerns. According to Carlson (2018), companies mostly focus on shareholders rather than workers, and the main part of corporate profits is distributed among shareholders after paying the employees’ salary and benefits, taxes, etc. As a result, it can be concluded that the shareholders of a company earn more profit than the workers in a company. The present study, as an interdisciplinary study, sought to investigate inequality in the communication structure of the Iran stock market. Concerning the significance of inequality in power distribution in the stock market, this interdisciplinary research could reveal and highlight the hidden layers of communication power distribution in the Iran stock market. In this way, it is possible to inform the policymakers of the existing and real trend, hidden behind the scenes, and provide a desirable space for making changes.