سنجش ميزان خطرپذيري محله‌هاي شهري ازنظر وجود فضاهاي بي‌دفاع (مستعد بروز جرم) مطالعۀ موردي: منطقۀ 3 شهر اردبيل

Measuring the Risk Prone Degree of Urban Neighborhoods in Terms of Spaces Susceptible to Crime (Case Study: District 3 of Ardabil City)

فضاهاي بي‌دفاع، يكي از مسائل جدي در محيط‌هاي شهري‌ است كه احتمال وقوع جرم و ناهنجاري اجتماعي در آنها بيشتر است. اين فضاها زمينه را براي وقوع جرائم مكان- مبنا تسهيل مي‌كند؛ از اين‌رو، شناسايي اين فضاها، براي اتخاذ تدابير پيشگيرانه و كاهش زمينۀ وقوع جرم، ضروري است. هدف اين پژوهش، شناسايي، تحليل و رتبه‌بندي ميزان خطرپذيري فضاهاي بي‌دفاع محدودۀ مورد مطالعه (منطقۀ 3 شهر اردبيل) است؛به اين منظور، با استفاده از روش برداشت ميداني و فرم محقق‌ساخت، 172 فضاي بي‌دفاع- كه براي آن، تعريف علمي وجود دارد- شناسايي شد. براي انجام‌دادن تحليل‌ها، معيارهايي مانند فراواني فضاهاي بي‌دفاع، تراكم جمعيتي و ساختماني، گروه‌هاي درآمدي، كيفيت شبكۀ معابر، كيفيت كالبدي بافت، ويژگي اجتماعي، قيمت زمين و ساختمان و كاربري زمين با استناد به پيشينۀ پژوهش، تعريف شد. سامانۀ اطلاعات جغرافيايي (GIS) و روش‌هاي تحليل فضايي براي تحليل‌ها استفاده شد. يافته‌هاي اين پژوهش نشان داد شدت تراكم فضاهاي بي‌دفاع در برخي محله‌هاي شهر (محله‌هاي شمارۀ 3، 4، 6 و 9) بيشتر از ساير محله‌هاست. همچنين، 45/35 درصد محله‌ها با خطرپذيري زياد و خيلي زياد و 37/36 درصد با خطرپذيري كم و خيلي كم مواجه‌ است. نتايج روش ميانگين نزديك‌ترين همسايگي نشان داد ازنظر توزيع جغرافيايي، فضاهاي بي‌دفاع در محله‌هاي خاصي خوشه‌بندي شده‌ است. نتايج پژوهش نشان داد نوع كاربري زمين، گسست يا نبود نظارت اجتماعي، كيفيت اندك بناها و ساختار خيابان‌ها در شكل‌گيري فضاهاي بي‌دفاع در محيط‌هاي شهري، نقش دارد. درنهايت، با توجه به يافته‌هاي پژوهش، پيشنهادهايي براي برنامه‌ريزي كاهش خطر وقوع ناهنجاري‌هاي احتمالي ارائه شده‌ است.

The increasing urban development in Iran has caused many social, economic, and environmental problems. Among the social issues in cities, especially metropolitan areas, is the spread of crime and the formation of insecure spaces in the city. When urban spaces create a sense of fear and insecurity in people, they become defenseless spaces. That is, spaces in which a person feels the presence may be attacked or something unpleasant happens to him. In other words, such spaces, for whatever reason, could induce fear in people. These spaces are the product of a complex interaction in which the lack of symbolic and real barriers, the absence of the definition of specific areas and monitoring facilities, including natural-social and physical supervision, have made the rate of crime and social harms significant. Therefore, the identification of such spaces is necessary to take preventive measures and reduce the occurrence of crimes.