ارزيابي عملكرد برگ خشك و بذر و كارايي مصرف آب برگ و بذر چهار اكوتيپ‌ وسمه (Indigofera tinctoria L.) در شرايط تنش كم‌آبي

در مناطق خشك و نيمه‌خشك يكي از راه هاي ممكن، جهت دست يابي به پايداري توليدات گياهي، استفاده بهتر از آب به‌واسطه كاشت گياهان متحمل به كم آبي با نياز آبي كمتر مي باشد. وسمه (Indigofera tinctoria L.) گياهي فراموش شده و دارويي-صنعتي از خانواده بقولات است كه در صنعت براي رنگ‌زايي و در طب سنتي براي درمان تنگي نفس و اسپاسم روده‌اي و نيز براي تقويت رشد مو و ... استفاده مي شود. اين آزمايش با هدف بررسي تأثير تنش كم‌آبي بر عملكرد برگ خشك و بذر و كارايي مصرف آب چهار اكوتيپ وسمه در طي سال هاي زراعي 94-1393 و 95-1394، به‌صورت كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در شهرستان جيرفت استان كرمان اجرا شد. عوامل كرت اصلي و فرعي به‌ترتيب شامل تنش كم‌آبي (100، 75 و 50 درصد نياز آبي) و اكوتيپ (جيرفت، رودبار، قلعه گنج و ريگان) بودند. ميزان 100 درصد نياز آبي وسمه 6800 مترمكعب مي باشد. صفات مورد مطالعه شامل عملكرد برگ خشك وسمه، عملكرد بذر و كارايي مصرف آب بر پايه عملكرد برگ و بذر بود. نتايج نشان داد كه تنش 75 (تنش ملايم) و 50 درصد نياز آبي (تنش شديد) عملكرد برگ خشك را به‌ترتيب 8 و 24 درصد و عملكرد بذر را 16و 59 درصد، نسبت به شاهد، كاهش داد. همچنين تنش ملايم و شديد به‌ترتيب موجب افزايش 22 و 53 درصدي كارايي مصرف آب برگ گرديد. كارايي مصرف آب بذر در شرايط تنش ملايم، به‌ميزان 10 درصد افزايش يافت. در حالي‌كه اعمال تنش شديد، كاهش20 درصدي اين پارامتر را به همراه داشت. در شرايط تنش شديد، بيشترين عمكلرد برگ خشك و بذر و نيز كارايي مصرف آب برگ، به‌ترتيب به‌طور ميانگين به‌ميزان 5100.9 كيلوگرم در هكتار، 331.75 كيلو گرم در هكتار و 1.24 كيلو گرم در مترمكعب مربوط به اكوتيپ هاي جيرفت و رودبار بود. بر اساس نتايج حاصل از اين پژوهش و نيز با توجه به شرايط اقليمي گرم و خشك جنوب كرمان و از طرفي، ضرورت تغيير الگوي كشت با محوريت صرفه‌جويي در مصرف آب و برتري ارزش اقتصادي، پيشنهاد مي شود اكوتيپ هاي جيرفت و رودبار جنوب وسمه را به‌عنوان گياهي با نياز آبي پايين در فصل تابستان و بعد از برداشت گندم و محصولات جاليزي كشت نمايند.