مطالعه تطبيقي تكليف و اختيارات دولت و جامعه از منظر نهج‌البلاغه و الاحكام السلطانيه

يكي از مباحث كليدي در فلسفه سياسي بحث تكاليف و اختيارات دولت و جامعه است. مكاتب و نظريه‌پردازان گوناگون بسته به خداشناسي، هستي‌شناسي و انسان‌شناسي خويش دركي متفاوت از تكاليف و اختيارات اين دو در برابر يكديگر دارند. مقاله حاضر كوشيده است تا با استفاده از روش مقايسه‌اي انديشه سياسي مبتني بر نهج‌البلاغه و انديشه سياسي حاكم بر الاحكام‌السلطانيه را در اين باب مقايسه نمايد. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه از شباهت‌هاي هر دو كتاب آن است كه، براي دولت و مردم در جامعه اسلامي تكاليف و اختياراتي قائل هستند و هر دو كتاب تكاليف مردم در برابر حكومت را مطلق ندانسته و مشروط همچون حركت دولت بر مسير شرع قلمداد مي‌كنند. مهمترين تفاوت بين اين دو كتاب را در اين زمينه مي‌توان چنين برشمرد كه احكام السلطانيه اختيارات وسيع‌تري در حوزه عمومي و خصوصي جامعه براي دولت به رسميت مي‌شمارد. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه علي‌رغم شباهت‌هايي كه بين اين دو كتاب در اين زمينه ديده مي‌شود اساسا اين دو به ارائه دو روش حكمراني متفاوت از يكديگر منجر مي‌شود. همچنين تفاوت ديدگاهها در علت موجده دولت (ضرورت عقلي دولت در نهج‌البلاغه و ضرورت شرعي آن در احكام السلطانيه) از مباني اختلاف بين اين دو نگاه به تكاليف و اختيارات دولت و جامعه است.