بررسي رابطۀ ركن صحنه و جهان‌بيني تراژيك در شكواييه‌هاي فردوسي بر اساس نظريۀ دراماتيستي كنت برك

فردوسي در كتاب سترگ خويش در مواضعي از افكار و انديشه‌هاي خود پرده برداشته است. يكي از مهم‌ترين مواضعي كه در آن مقام حكيم طوس از عقايد شخصي خود سخن گفته است، ابياتي است كه عموماً پس از يك واقعۀ ناگوار يا مرگ يكي از شخصيت‌هاي شاهنامه ا آمده و در آن فردوسي در مذمت جهان و بي‌مهري روزگار داد سخن داده است. در اين مواضع كه در اين پژوهش از آن با نام شكواييه‌ها ياد مي‌شود، فردوسي بر اساس نظريۀ دراماتيستي برك براي برقراري ارتباط بر ركن صحنه تأكيد دارد. تأكيد بر صحنه در ارتباطات انساني ناشي از نوعي جبرگرايي فلسفي است كه عوامل محيطي را در ايجاد تغيير دخيل مي‌داند و اختيار انسان را محدود مي‌شمارد. از جمله عوامل پديد آمدن چنين جهان‌بيني‌اي در شكواييه‌هاي فردوسي و تكرار آن با بسامد بالا در شاهنامه، يكي تأثير خود شاهنامه يعني داستان زوال شكوه و عظمت هر دورۀ اساطيري، حماسي و تاريخي ايران‌ و مرگ محتوم شاهان و پهلوانان ايراني است و ديگر شرايط فرهنگي، سياسي و اجتماعي دورۀ حيات شاعر است كه جريان‌هاي مدني متفاوتي از دل آن پديد آمده است . اين همه زمينۀ مشتركي است كه ميان فردوسي و مخاطبان او وجود دارد و فردوسي با تأكيد بر اين زمينۀ مشترك اثر خود را پديد آورده است. پژوهش حاضر نشان مي‌دهد كه چه عواملي زمينۀ مشترك ميان فردوسي و مخاطبان او را پديد آورده است و اين زمينۀ مشترك در برقراري يك ارتباط موفق ميان اثر فردوسي و مخاطبان آن كه ايرانيان هستند چه تأثيري داشته است.