نمود علمي و پيش‌فرض‌هاي تفسيري كتاب «تأويل مشكل القرآن» ابن قتيبه در بوته نقد و تحليل

ابن قتيبه دينوري از مفسران به نام قرن سوم هجري اهل سنت با گرايش حديثي مخالف معتزله و در سلك عالمان بزرگ عصر خود بود كه در اثر سترگ خود يعني »تأويل مشكل القرآن «، به غور در قواعد و صناعات آيات قرآن پرداخته و وجوه قرآن و متشابهات آن را تفسير كرده است. در خصوص جايگاه علمي ابن قتيبه لازم به ذكر است كه ايشان تسلط كم نظيري بر علوم مرتبط با تفسير داشته است ولي با اين همه در تفسير خود از ظن و گمان بهره برده و در مواردي نيز روايات مورد استناد وي چندان موثق نيستند. تفسير وي صبغه فقهي داشته و در اين خصوص فقه عامه با گرايش حنفي نمود بيشتري دارد. البته ايشان قرآن را تبيان همه معارف و احكام ديني محسوب مي‌كند ولي اين ادعا از منظر روايت شيعي حديث ثقلين تأييد نمي‌شود. پيش فرض‌هاي تفسيري وي خيلي گسترده است. از جمله قدسي و الهي بودن نص قرآن، مصونيت لفظي قرآن، جاودانگي دعوت قرآن، تفسيرپذيري قرآن و امثال آنها؛ ولي با اين همه از منظر روايات شيعي ضعف‌هايي نيز دارد از جمله اينكه فقط به ذكر روايات بسنده كرده و در بيان مفردات نيز فقط به صرف ادعا اكتفا نموده است. ابن قتيبه همچنين به برخي از روايات موثق اهل بيت اعتنا نكرده و در نقل روايات نيز گزينشي عمل كرده و دست آخر اينكه برخي از روايات را نيز عليرغم غيرعقلايي بودن آنها ذكر نموده است.