ارزيابي كارايي روش‌هاي زمين آماري در برآورد بارندگي در حوزه آبخيز هراز

آگاهي از توزيع زماني و مكاني بارندگي يكي از مهم‌ترين عوامل در اجراي طرح‌هاي حفاظت آب و خاك، مهار سيلاب‌ها و مبارزه با خشكسالي و يكي از مهم‌ترين پارامترها براي برنامه‌ريزي منابع آب است. با توجه به تغيير قابل ملاحظه بارندگي از يك سو و كم بودن ايستگاه‌هاي باران‌سنجي براي ثبت ميزان بارندگي از سوي‌ ديگر، ضرورت همبستگي مدل تخمين بارندگي در مكان اجتناب ناپذير است. در همين راستا، زمين‌ آمار يكي از مهم‌ترين روش‌هاي برآورد توزيع مكاني بارش مي‌باشد. هدف از انجام اين تحقيق، ارزيابي روش‌هاي زمين آماري در برآورد مقدار بارندگي سالانه، ماهانه و حداكثر بارش 24 ساعته در حوزه‌آبخيز هراز واقع در استان مازندران و بررسي تغييرات مكاني آن‌ها در محدوده زماني سال آبي 1356-1355 تا 1393-1392 مي‌باشد. در اين‌ تحقيق، به‌منظور مقايسه روش‌هاي زمين آماري كريجينگ، كوكريجينگ، معكوس وزني فاصله و تابع پايه‌اي شعاعي در تهيه نقشه هم‌باران حوزه آبخيز هراز، از 40 ايستگاه هواشناسي در داخل و اطراف حوزه آبخيز مذكور با طول دوره آماري 38 ساله استفاده شد. براي اين منظور با استفاده از روش اعتبارسنجي حذفي، با حذف تك تك ايستگاه‌ها مقادير بارش آن‌ها تعيين و با مقادير مشاهده‌اي مقايسه شد. نتايج نشان داد كه تابع شعاعي براي بارش سالانه، كريجينگ ساده براي حداكثر بارش 24 ساعته و روش‌هاي كريجينگ ساده و معمولي، كوكريجينگ، تابع پايه‌اي شعاعي و معكوس وزني فاصله براي ماه‌هاي مختلف، مناسب‌ترين روش مي‌باشند. ضمناً همبستگي مكاني مقدار بارندگي در مقياس ماهانه از 11/6 تا 2/99 كيلومتر و در مقياس سالانه 35/9كيلومتر و براي حداكثر بارش 24 ساعته 21/3 كيلومتر است. اين نتايج مي‌تواند به‌منظور طراحي فواصل ايستگاه‌هاي هواشناسي براي اندازه‌گيري بارندگي مورد استفاده قرار گيرد.