تفاوت‌هاي ترجمه از زبان واسطه با ترجمه از زبان اصلي ارزيابي كيفيت دو ترجمه از رمان ژاپني باران سياه به زبان فارسي

با اينكه ترجمه از زبان واسطه (ترجمۀ متوني كه خود حاصل ترجمه‌اند) از ديرباز در حوزۀ ادبيات و ساير حوزه‌ها رواج داشته است، اما تنها در سال‌هاي اخير در مطالعات ترجمه به آن توجه شده است. مقالۀ حاضر مي‌كوشد بي‌اعتنا به سوگيري‌هاي رايج، تفاوت‌هاي ترجمۀ ادبي از زبان واسطه را با ترجمه از زبان اصلي آشكار سازد. براي رسيدن به اين هدف، رمان ژاپني باران سياه به‌عنوان مطالعۀ موردي انتخاب شد. اين رمان داراي دو ترجمۀ فارسي است كه يكي از زبان واسطه (روسي) و ديگري از متن اصلي (ژاپني) ترجمه شده است. براي ارزيابي كيفيت اين دو ترجمه، از انگارۀ جوليان هاوس ( 1997, 2001, 2015) استفاده شد. نتايج ارزيابي نشان داد كه ترجمۀ بي‌واسطه ترجمه‌اي آشكار بود كه در آن مؤلفه‌هاي فرهنگي متن مبدأ تا حد زيادي حفظ شده است، درحالي كه ترجمه از زبان واسطه با ايجاد »صافي‌ فرهنگي « رنگ و بوي بومي به خود گرفته و به ترجمه‌اي پنهان تبديل شده بود. هاوس در انگارۀ خود خطاهاي ترجمه را به دو دسته خطاهاي آشكار و خطاهاي پنهان تقسيم مي‌كند. نتيجۀ مطالعۀ حاضر نشان داد كه ترجمۀ بي‌واسطه فاقد خطاهاي پنهان بود، درحالي كه در ترجمه از زبان واسطه خطاي پنهان مشاهده شد. هاوس خطاهاي آشكار را نيز به دو دسته ناهمخواني معنايي بين متن مبدأ و مقصد و تخطي از قواعد زبان مقصد تقسيم مي‌كند. بررسي‌ها نشان داد كه تعداد خطاهاي دستۀ اول در ترجمۀ باواسطه بسيار بيشتر از ترجمۀ بي‌واسطه بود، درحالي كه تعداد خطاهاي دستۀ دوم در ترجمۀ بي‌واسطه اندكي بيشتر از ترجمه از زبان واسطه بود.