بررسي ابهام معنايي واژگاني در زبان فارسي با رويكردي شناختي

هنگامي واژه اي به تنهايي و يا در عبارت و يا در جمله اي داراي ابهام است كه داراي بيش از يك معني و يا چند معناست. سابقۀ پرداختن به ابهام زباني به ارسطو و رواقيون بازمي گردد و اين موضوع همواره مورد توجه فلاسفه و منطقيون نيز بوده است. بايد بين چندمعنايي و ابهام واژگاني كه ظاهراً مشابه هم هستند تمايز قائل شد. چند معنايي درمورد واژه اي است كه داراي چند معناي به هم مرتبط هست، اما ابهام واژگاني در تعريف سنتي واژه هاي هم شكل (هم آوا ـ هم نويسي) هستند كه هر كدام معناي مستقل و متفاوت و در فرهنگ واژگان هم مدخل جداگانه اي دارند. البته در تحقيقات زبان شناسي و در بسياري از موارد، چندمعنايي را به نوعي ابهام واژگاني درنظر مي گيرند. ابهام زباني مي تواند از نوع واژگاني، نحوي و يا كاربردشناختي باشد كه در اين مقاله صرفاً ابهام معنايي واژگاني تحليل و تبيين خواهد شد. پرسش اصلي اين مقاله عبارت است از اينكه آيا مي توان از منظر زبان شناسي شناختي براي خوانش معناي حقيقي واژۀ داراي ابهام به لحاظ وجود هم زمان معناي حقيقي و مجازي و يا معناي صريح و ضمني تببيني يافت؟ با مروري گذرا بر رويكرد شناختي و تحليل نمونۀ واژگان داراي ابهام معنايي واژگاني در فارسي به اين پرسش پاسخ داده خواهد شد و فرضيه اي با عنوان خوانش دوگانۀ ابهام معنايي واژگاني در ارتباط با تحليل ابهام معنايي معرفي مي شود. ارائۀ اين فرضيۀ معنايي شناختي براي تبيين ابهام معنايي واژگاني دستاورد پژوهشي مقالۀ حاضر است.