ارزيابي خصوصيات آماري خشكسالي بر مبناي مدل زنجيره ماركف و ماتريس احتمال انتقال در مناطق مختلف آب و هوايي كشور

خشكسالي يكي از پديده‌هاي جدايي‌ناپذير نوسانات اقليمي است كه سالانه خسارات زيادي را به بخش‌هاي مختلف وارد مي‌كند. يكي از روش‌هاي مفيد در رابطه با پيش‌بيني خشكسالي، استفاده از زنجيره ماركف است. ازاين‌رو، هدف اصلي اين پژوهش بررسي خصوصيات خشكسالي بر مبناي مدل زنجيره ماركف و ماتريس احتمال انتقال شامل آسيب‌پذيري، اطمينان‌پذيري، برگشت‌پذيري و ماندگاري سه وضعيت ترسالي، نرمال و خشكسالي در مناطق مختلف جغرافيايي كشور است. بدين منظور با انتخاب 18 ايستگاه سينوپتيك در گستره شش ناحيۀ اقليمي كشور، وضعيت خشكسالي و خصوصيات آماري آن در دو مقياس زماني سال آبي و دوره رشد بر مبناي 4 شاخص بارش استاندارد شده (SPI)، شاخص بارش تبخير و تعرق استاندارد شده (SPEI)، شاخص شناسايي خشكسالي (RDI) و شاخص شناسايي خشكسالي مؤثر (eRDI) مورد بررسي قرار گرفت. براساس نتايج بدست آمده، ميانگين مقادير آسيب‌پذيري نواحي آب و هوايي مختلف در شاخص‌هاي مورد بررسي در دامنۀ 12 تا 22 درصد تغيير مي‌كند و بالاترين مقادير آسيب‌پذيري به شاخص SPEI تعلق دارند. علاوه بر اين دامنۀ تغييرات ميانگين مشخصه برگشت‌پذيري نيز بين 51 تا 100 درصد نوسان دارد كه كمترين مقادير آن در دوره سالانه به شاخص SPEI در مناطق بياباني و نيمه بياباني مربوط است. حساسيت بيشتر شاخص SPEI به تغييرات تبخير و تعرق مي‌تواند سبب اين موضوع باشد. نتايج حاصل از ماتريس احتمال انتقال نيز نشان مي‌دهد كه در اكثر موارد احتمال ماندگاري وضعيت مورد نظر بيشتر از حالت‌هاي ديگر مي‌باشد و احتمال ماندگاري وضعيت نرمال نيز نسبت به دو وضعيت ترسالي و خشكسالي بيشتر مي‌باشد. با توجه به نتايج به دست آمده پيشنهاد مي‌شود كه در تحليل خصوصيات خشكسالي حتماً ويژگي‌هاي آن‌ها از قبيل، آسيب‌پذيري، برگشت‌پذيري و اطمينان‌پذيري با توجه به نوع اقليم‌ منطقه مورد بررسي قرار گيرد.