تحليل ظرفيت رويارويي كشاورزان در برابر مخاطره خشكسالي (نمونه موردي: كشاورزان شهرستان فريمان)

تغييرات اقليمي و اثرات آن بر جوامع روستايي واقعيت انكارناپذيري است؛ به طوري كه به عنوان تهديدي در جهت توسعه و پيشرفت ملي قلمداد مي‌گردد. جوامع روستايي در كشورهاي در حال توسعه در معرض خطرات مربوط به تغييرات اقليمي هستند و انطباق‌پذيري (سازگارسازي) براي رويارويي و واكنش مناسب با اين امر ضروري است؛ ازاين رو اين جوامع براي نسل هاي آتي خود، از استراتژي‌هاي رويارويي متنوع، به منظور پاسخگويي به تنش هاي زيست محيطي بهره مي گيرند. هدف اين مطالعه، كاربرد ديدگاهي تلفيقي در ارزيابي ظرفيت رويارويي اجتماعات روستايي در برابر خشكسالي؛ در سه بُعد آگاهي، توانايي و اقدام و با محوريت اصول چهارگانه دانش مديريت بحران، يعني پيشگيري، آمادگي، و مواجهه و با دو رويكرد سازه اي و غيرسازه اي، در منطقه فريمان استان خراسان رضوي، كشور ايران مي باشد. مطالعه حاضر با رويكرد توصيفي تحليلي و ماهيت كاربردي، دو گام اساسي را دربرمي گيرد: 1) تعيين شاخص‌ها و معيارهاي ظرفيت رويارويي و انطباق‌پذيري با استناد به پيشينه نظري و مطالعات كتابخانه‌اي؛ 2) مطالعات ميداني به شيوۀ پيمايشي و با استفاده از ابزار پرسشنامه در 5 دهستان و بين 170 كشاورز انجام شده است. يافته‌هاي تحقيق در تمامي ابعاد ظرفيت رويارويي و انطباق‌پذيري بيانگر وضعيت نامناسب كشاورزان در مناطق روستايي مورد مطالعه مي باشد؛ به طوري كه نتايج آزمون T تك نمونه‌اي در ارتباط با سه بعد اصلي آگاهي(ميانگين 2.45)، توانايي(ميانگين 2.22)، و اقدام (ميانگين 1.99) نشان از پايين تر بودن اين ابعاد از سطح ميانگين 3 است. همچنين نتايج آزمون ANOVA در ارتباط ميان متغير تحصيلات و گروه سني كه با مؤلفه هاي ظرفيت رويارويي و انطباق‌پذيري موردبررسي قرار گرفت، نشان داد كه جز در بعد غيرسازه اي ظرفيت اقدام در سنجش متغير تحصيلات با سطح معناداري 0.078 و متغير سن با سطح معناداري 0.098؛ در ساير موارد، تفاوت معناداري ميان سطوح مختلف تحصيلي و سني با سطوح ظرفيت رويارويي و انطباق‌پذيري وجود دارد. بر اساس نتايج آزمون همبستگي، رابطه ميان متغير «وسعت زمين كشاورزي» با سطوح ظرفيت رويارويي در مؤلفه توانايي و در بعد مواجهه در سطح معناداري 0.043 و ضريب همبستگي 0.163 معنادار است. همچنين در مؤلفه اقدام، وسعت زمين كشاورزي در ابعاد غيرسازه اي با سطح معناداري 0.004 و ضريب همبستگي 0.231 و بعد نهادي ـ ارتباطي با سطح معناداري 0.008 و ضريب همبستگي 0.214 ارتباط معناداري را نشان مي دهند. همچنين در مؤلفه اقدام نيز با سطح معناداري 0.015 و ضريب همبستگي 0.196 نشان از ارتباط معنادار دارد.