تحليل تطبيقي شخصيت‌پردازي موجودات تخيلي-تلفيقي در نگاره‌هاي نسخ عجايب‌المخلوقات قزويني مكتب ايلخاني و مكتب گوركاني

شناخت شيوه‌هاي طراحي شخصيت در هنر نگارگري و مطالعه سير تكوين و تحول آن مي‌تواند براي طراحان امروز الهام‌بخش باشد و دريچه‌هاي جديدي به‌ روي آن‌ها بگشايد. در اين راستا، تصويرسازي‌هاي نسخه عجايب‌المخلوقات به ‌لحاظ اينكه با محوريت موجودات تخيليتلفيقي صورت گرفته‌، مورد مناسبي براي مطالعه طراحي شخصيت فراواقع در سنت تصويري آسياي‌ميانه است. انتخاب دو نسخه شاخص از دو دوره ممتاز مكتب نگارگري ايلخاني در ايران (نسخه كتابخانه مونيخ شماره 464) و مكتب گوركاني در شبه‌قاره (نسخه كتابخانه آستان‌قدس رضوي شماره‌ 47893)، از بدو نگارش و مصورسازي اين نسخه تا پايان دوره حيات پوياي مكاتب نگارگري آسياي‌ميانه، مي‌تواند تشابه و تفارق ويژگي‌هاي تصويرگري اين‌گونه از طراحي شخصيت را تبيين نمايد. هدف از اين پژوهش، شناخت و تبيين عوامل ثابت و متغير در طراحي شخصيت‌هاي تخيلي تلفيقي از بدو مصورسازي اين نسخه در قرن هفتم هجري تا مكتب گوركاني قرن يازدهم هجري، با تمركز بر دو نسخه شاخص و با رويكرد فرم‌گراست. اين تحقيق در پي پاسخ به اين پرسش‌هاست: شخصيت‌پردازي‌ موجودات تخيلي تلفيقي در نگاره‌هاي نسخه آغازين عجايب‌المخلوقات قزويني مكتب ايلخاني و همتاي آن در مكتب گوركاني، داراي چه ويژگي‌هاي تجسمي است؟ و وجوه اشتراك و افتراق آنها در چيست؟ روش تحقيق، تحليلي تطبيقي و شيوه گردآوري اطلاعات كتاب‌خانه‌اي اسنادي است. روش تجزيه و تحليل آثار بر مبناي مطالعات كيفي (سنجش چگونگي كاربست عناصر بصري) و از حيث هدف، بنيادين است. جامعه بررسي اين پژوهش را در گام نخست و به منظور تحليل ويژگي‌هاي عمومي، تمامي تصاوير موجودات تخيلي تلفيقي دو نسخه، و در گام نهايي و با هدف تحليل ويژگي‌هاي تخصصي، تعداد 5 تصوير كه در هر دو نسخه مشترك و هم‌طراز هستند، تشكيل مي‌دهند. نتايج كلي پژوهش بر اين امر اذعان دارند كه وجه اشتراك شخصيت‌پردازي موجودات تخيلي تلفيقي در نسخه آغازين عجايب ‌المخلوقات قزويني در مكتب ايلخاني و همتاي آن در مكتب گوركاني، برگرفته ‌از سبك قالب نگارگري ايراني و تفاوت چشم‌گير آن‌ها، در نوع كاربست رنگ است.