تبيين مؤلفه‌هاي مؤثر بر ادراك بصري در تفرجگاه‌هاي كوهستاني (مطالعۀ موردي: محور كلكچال)

پژوهش حاضر با هدف شناسايي نوع و نحوۀ ارتباط ابعاد مختلف ادراك بصري منظر مسيرهاي كوهستاني، با ميزان رضايتمندي و تمايلات مردم به حضور در محيط تفرجگاه‌هاي كوهستاني انجام گرفته است. در اين راستا، محور كلكچال به عنوان يك محور با سطح كنشگري بالا و فعاليت‌هاي متنوع انتخاب شده است. روش تحقيق در اين پژوهش، تركيبي و از نوع تحليلي-توصيفي است. بدين‌منظور، براي تحليل عوامل مؤثر بر ادراك بصري تفرجگاه‌هاي كوهستاني در چهار بُعد شناختي، احساسي، تفسيري و ارزش‌گذاري بررسي و ويژگي‌هاي منظر و توان و محدوديت‌هاي منطقه طي پيمايش مسير و به صورت فيزيكي و كالبدي برداشت، و با ساير اطلاعات محيطي تلفيق و ارزيابي شد. همچنين با استفاده از پرسشنامه، ميزان رضايتمندي مردم در هر سكانس براساس مؤلفه‌هاي مذكور ارزيابي شده است. نتايج اين پژوهش نشان داد ارتقاي كمي و كيفي فضاهاي تفرجگاهي كوهستاني باعث افزايش ميزان جذب شهروندان و ارتقاي سلامت روحي و جسمي آنها مي‌شود. از راهكارهاي بررسي‌شده مي‌توان: پيروي از شيب طبيعي زمين و بكر نگه‌داشتن قسمتي از سايت، كاشت گياهان به صورت توده‌اي براي كاهش سرعت باد، كاشت درختان به صورت خطي در امتداد يك محور به منظور خوانايي و رعايت سلسله‌مراتب كاشت با توجه به گياهان موجود در سايت را برشمرد. بررسي نمونه موردي محور كلكچال نشان داد سكانس‌هاي دو و هشت كه بيشترين امتياز را از لحاظ كيفيت ادراك بصري و رضايتمندي كسب كرده‌اند، پتانسيل بالاتري جهت تبديل به مكاني با فعاليت‌هاي چندمنظوره براي همۀ اقشار جامعه و همۀ سنين دارند. در بُعد احساسي، مؤلفه‌هاي تنوع فضايي، تراكم پوشش گياهي و تميزي فضا بيشترين نقش را در ادراك محيط كوهستان دارند. در بُعد تفسيري، مؤلفۀ خوانايي فضا همبستگي مثبتي با كيفيت محيط و رضايتمندي دارد. در بُعد شناختي، ميزان تنوع رنگي و ميزان محصوريت فضا رابطۀ معناداري با ارتقاي كيفيت محيط و رضايتمندي مردم دارد اما بر كيفيت ادراك فضايي تأثيرگذاري كمي دارد. در بُعد ارزش‌گذاري، ميزان حضورپذيري مردم ارتباط مستقيمي با كيفيت مؤلفه‌هاي سه بُعد شناختي، احساسي و تفسيري دارد كه در اين ميان رابطۀ آن با مؤلفه‌هاي احساسي و تفسيري، بيشتر از مؤلفه‌هاي بُعد شناختي است.