كليدواژه :
انسان , ايران , حكمت , عرفان , نظريه پرستاري
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: لازم است نظريه‌هايي براي حرفۀ پرستاري با استناد به رويكردهاي فلسفي و جهان‌بيني‌هاي غيرغربي توسعه يابد. به همين جهت چهار مفهوم اصلي پرستاري يعني انسان، محيط، سلامتي و پرستاري ابتدا بايد در جهان‌بيني مورد نظر تعريف و پردازش شود. ازاين‌رو، هدف اين مطالعۀ هم‌گذاري (تركيب) مفهوم انسان (شخص) با مرور تحليلي متون عرفان و حكمت ايراني بود.
روش كار: اين مطالعه از نوع كتابخانه‌اي است كه بهروش هم‌گذاري مفهوم ريان ونگر انجام يافته است. به اين صورت كه ابتدا بهروش استقرايي اجزاي مفهوم واكر و اوانت به‌عنوان طبقات ازپيش‌تعيين‌شده انتخاب شد؛ و پس از مطالعۀ يك‌سوم متون، بهروش قياسي ماهيت مواردي كه بايد در هر طبقه گنجانده شود تعيين گرديد. مرور انتقادي با جست‌وجوي هدفمند در پايگاه‌هاي اطلاعاتي علمي فارسي‌زبان مانند نور، ياسين، پارسي داك، هدابلاگ و نيز پايگاه‌هاي اطلاعاتي انگليسي‌زبان مانند گوگل اسكولار و ابسكو و نيز كتب كتابخانه‌اي دانشكده‌هاي فلسفه و الهيات دانشگاه علامه طباطبايي و دانشگاه شهيد بهشتي، با كليدواژه‌هاي «انسان‌شناسي»، «انسان كامل»، «علم نفس»، «قواي نفس»، «طبايع انسان» و ديگر واژه‌هاي مرتبط بر اساس مسير مطالعه و بدون محدوديت زماني انجام شد. درنهايت از تعداد اوليۀ 508 منبع، 51 منبع بررسي شد كه بيشتر به شرح علم نفس از ديدگاه ابن سينا، فارابي، ملاصدرا، مولوي و عطار پرداخته بود. در اين پژوهش همۀ موارد اخلاقي رعايت شده و مؤلف مقاله تضاد منافعي گزارش نكرده است.
يافته‌ها: ويژگي‌هاي مفهوم انسان عبارت است از خودِ دوساحتي، نفس مترتب و قوامند، بدن مزاج‌مند و مخاطب نظم دستوري. جلوۀ افضل و مراتب هستي پيشامدهاي مفهوم انسان است به اين معني كه قبل از بروز آن رخ مي‌دهد؛ و تعادل/بي‌تعادلي و هماهنگي/ناهماهنگي پيامدهاي مفهوم معرفي شده است.
نتيجه‌گيري: هم‌گذاري مفهوم انسان در زمينۀ عرفان و حكمت ايراني، از فردمحوري و ذهنيت‌گرايي انسانِ تعريف‌شده در نظريه‌هاي دانشمندان پرستاري غربي كم مي‌كند و به او مسئوليتي خطير در قبال استكمال خود، ديگران و كل جهان هستي مي‌دهد.
چكيده لاتين :
Background and Objective: There is a need for developing theories for professional nursing based on non-Western philosophies and worldviews. For this purpose, the four nursing main concepts of human, environment, health and nursing need to be defined and conceptualized in such a worldview. This study was an attempt to do a concept synthesis of human (person) based on Iranian mysticism and wisdom. Methods: This study is library-based and was carried out using Ryan-Wenger’s method of concept synthesis. Inductively the anatomy of the concept of Walker and Avant were selected as the pre-determined categories; then, deductively the contents were attributed to the categories after studying one third of the items. A critical review was conducted using a targeted search in scientific Persian databases such as Noor, Yasin, Parsi Doc and HodaBlog; and English databases such as Google Scholar and EBSCO as well as the libraries of the faculties of philosophy and religion of the two universities of Shahid Beheshti and Allameh Tabatabayi, using keywords of perfect human, antropology, the knowledge of ego, the faculties of human ego, temperaments of human and other related terms. Finally, out of 508 sources found, 51 were chosen to be included in this study, which were mostly about to explain the science of self from the perspective of Avicenna, Mulla Sadra, Rumi and Attar. In this study all the ethical considerations were observed and the author did not report any conflict of interests. Results: The attributes of the concept of human include bi-dimensional self, graded soul, tempered body, and the audience of directed order, while the supreme manifestation and graded entity were antecedents and balance/ imbalance and harmony/ disharmony were the outcomes. Conclusion: The concept synthesis of human in Iranian mysticism and wisdom goes beyond the individualism and subjectivism dominant in Western nursing theories and gives human a profound responsibility for the perfection of self, others and the whole universe.
