تعيين منشا و سازوكارهاي تشكيل چشمه‌هاي گوگردي و آبگرم تاقديس سياهكوه، جنوب غرب ايران، با استفاده از خصوصيات هيدروژئوشيمي و ايزوتوپي

چشمه هاي گوگردي و آبگرم دهلران و دويرج با مشخصات فيزيكوشيميايي متفاوت از تاقديس سياهكوه واقع در شمال شهر دهلران، جنوب غربي استان ايلام تخليه مي شوند. به منظور تعيين مشخصات چشمه هاي گوگردي و آبگرم تاقديس سياهكوه بررسي هاي زمين شناسي، هيدروژئولوژيكي، هيدروژئوشيميايي و ايزوتوپي انجام گرفت. پايش آبدهي، دما، اسيديته، ميزان گاز سولفيد هيدروژن و اكسيژن محلول در محل و آناليز شيمي يون هاي اصلي در آزمايشگاه به مدت يك سال به طور ماهانه انجام گرديد. سنجش ايزوتوپ هاي پايدار دوتريوم (2H)، اكسيژن 18 (18O) و سولفور 34 (34S) در دو دوره خشك و مرطوب به منظور تعيين منشا آبها انجام شد. نمودارهاي تركيبي هيدروشيمي به منظور شناسايي فرآيندهاي هيدروشيمي غالب استفاده شد. ژئوترمومتري مبتني بر هيدروشيمي به منظور تعيين دماي مخزن و روابط بين ايزوتوپ هاي پايدار با خط آب جوي محلي و جهاني به منظور تعيين منشاء آب چشمه ها انجام گرديد. درنهايت با جمع بندي يافته هاي زمين شناسي، هيدروژئولوژي و هيدروژئوشيمي مدل مفهومي سازوكار چشمه ها ارايه شد. بررسي زمين شناسي و هيدروژئولوژي نشان داد كه گسل هاي عميق موجود در تاقديس سياهكوه باعث ارتباط هيدروليكي سازندهاي كارستي ايلام و سروك با سازند تبخيري قديمي و زيرين شده اند. دماي بالاي چشمه ها به دليل گردش عميق آب هاي نفوذي حاصل از ريزش هاي جوي در امتداد شكستگي ها و گسل ها مي باشد. بررسي هاي ژئوترمومتري سيليس دماي مخزن چشمه هاي گوگردي دهلران و دويرج را به ترتيب حدود °C70 و °C38 نشان داد. منشاء گاز سولفيد هيدروژن (H2S) چشمه ها، فعاليت باكتري هاي احياء كننده سولفات تشخيص داده شد. عليرغم وجود شورابه ها در ميدان هاي نفتي و گازي در منطقه، نسبت هاي Na/Cl، SO4/Cl و TDS/Br نيز نشان داد كه شوري آب چشمه هاي گوگردي دويرج و دهلران انحلال سازندهاي تبخيري مي باشد. آناليز ايزوتوپ پايدار گوگرد 34 نيز منشاء سولفات موجود در آب چشمه ها را سازندهاي تبخيري نشان داد. آناليز ايزوتوپ هاي پايدار دوتريم و اكسيژن 18 منشاء چشمه هاي آبگرم و گوگردي دهلران و دويرج را ريزش هاي جوي منطقه تعيين نمود.