سميت تنفسي حاد اسانس‌هاي رزماري و اسطوخودوس و هم‌افزايي آن‌ها روي حشره‌ي كامل سوسك چهارنقطه‌اي حبوباتCallosobruchus maculatus (Col.: Chrysomelidae) در شرايط آزمايشگاه

سوسك چهارنقطه‌اي حبوبات، Callosobruchus maculatus يكي از آفات كليدي انواع مختلف حبوباتي مانند لوبيا چشم بلبلي، نخود، عدس، ماش و باقلا بوده و مي تواند خسارت وارد كند. براي كنترل آن در سال هاي اخير از آفت‌كش‌هاي سازگار با محيط زيست به ويژه با منشاء گياهي مورد توجه محققين قرار گرفته است. در اين پژوهش سميت اثرات تنفسي حاد اسانس‌هاي گياه رزماري،Rosmarinus officinalis L.  و اسطوخودوس، Lavandula angustifolia Mill و برهم‌كنش آن ها روي حشرات كامل سوسك چهارنقطه اي حبوبات مورد بررسي قرار گرفت. آزمايش هاي زيست‌سنجي اسانس ها با غلظت هاي 12، 25، 45، 86، 166، 320 ميكروليتر ليتر هوا روي حشرات كامل 1 تا 3 روزه اين آفت در دماي 1 ± 27 درجه سلسيوس، رطوبت نسبي 5 ± 65 درصد و دوره ي نوري 16 ساعت تاريكي و 8 ساعت روشنايي انجام شد آزمايش ها روي مخلوطي از دانه‌هاي ماش و لوبيا چشم بلبلي درون ظرف‌هاي شيشه‌اي درب‌دار به حجم 60 ميلي ليتر، داخل انكوباتور انجام شد. شاخص‌هاي LC50 و LC90 اسانس‌ها با نرم‌افزار POLOPC محاسبه و تجزيه واريانس آن ها با نرم‌افزار SAS 9.1 انجام شد و سميت تنفسي اسانس ها مورد ارزيابي قرارگرفت. نتايج نشان داد كه رابطه مستقيمي بين غلظت اسانس و درصد مرگ‌ومير وجود دارد. اسانس رزماري نسبت به اسانس اسطوخودوس داراي سميت بالاتري بود. مقادير LC50 رزماري و اسطوخودوس به ترتيب 17.39 و 40.39 ميكروليتر بر ليتر هوا بدست آمد. براي بررسي اثرات متقابل اين دو اسانس، آزمايش ديگري در غلظت هاي پيشين و به نسبت مساوي (1:1) از هر اسانس انجام شد و مقدار LC50 مخلوط دو اسانس 15.84 ميكروليتر بر ليتر هوا به دست آمد. نسبت هم‌افزايي (SR) اين دو اسانس معادل 1.82 بود كه نشان مي‌دهد اسانس‌هاي مذكور اثر يكديگر را تشديد مي‌نمايند. ميانگين مرگ‌ومير ناشي از سميت تنفسي اسانس‌هاي اسطوخودوس، رزماري و مخلوط آن‌ها به ترتيب 61.29، 38/ 77 و 81.58 درصد به دست آمد.