تدوين درمان‌ شناختي - رفتاري بي‌خوابي مطابق با فرهنگ ايراني

هدف از پژوهش حاضر، بررسي عوامل فرهنگي  اجتماعي مؤثر در مديريت بي‌خوابي و اثربخشيِ درمان شناختي  رفتاري بي‌خوابي بر مبناي فرهنگ ايراني است. اين پژوهش در دو بخش كيفي و كمّي اجرا شد. در بخش كيفي ابتدا از 19 شركت‌كننده‌ بزرگ سال داراي تجربه‌ غير باليني بي‌خوابي مصاحبه‌ كيفي به عمل آمد. سپس با 7 درمان‌گر داراي تجربه‌ اجراي درمان استاندارد شناختي  رفتاري بي‌خوابي مصاحبه شد و از 5 مراجعِ اين درمان نيز مصاحبه به عمل آمد. متن تمامي مصاحبه‌ها را دو نفر به صورت جداگانه كدگذاري كردند و در پنج جلسه بين كدگذاران توافق ايجاد شد. سپس نتايج كدگذاري‌ها با روش تحليل مضمون تحليل شد و در بخش كمّي درمان انطباق‌يافته روي 10 مراجع داراي بي‌خوابي اجرا شد. به منظور انطباق فرهنگي اين درمان با بافتار اجتماعي  فرهنگي ايران، پنج انطباق در درمان انجام شد: مدت درمان كوتاه شد، اعضاي خانواده در فرايند درمان مشاركت داده شدند، از اصول مصاحبه‌ انگيزشي استفاده شد، مؤلفه‌هاي آموزشي متناسب با فرهنگ به درمان افزوده شد، و برخي مفهوم‌سازي‌هاي مذهبي در آن گنجانده شد. در بخش كمّي، اثربخشي اين درمان در 6 شاخص خواب (ارزش پي = كوچك‌تر از 0.001، مجذور اتا = بين 0.50 تا 0.80) و همچنين در شاخص شدت بي‌خوابي (ارزش پي = كوچك‌تر از 0.001، مجذور اتا= 0.56) مورد تأييد قرار گرفت. نتايج اين مطالعه، عوامل فرهنگي  اجتماعي مرتبط با تجربه‌ بي‌خوابي (موانع كمك‌طلبي، راهبردهاي رفتاري مورد استفاده، باورهاي ناكارآمد رايج درمورد خواب و درمان‌هاي ترجيحي بي‌خوابي) در جامعه‌ ايران را نشان مي‌دهد و از اجراي درمان شناختي رفتاري بي‌خوابي مطابق با فرهنگ ايران حمايت مي‌كند.