بررسي اثر عوامل توپوگرافي بر شاخص‌هاي تنوع گياهي در مراتع گراديان ارتفاعي قزل‌اوزن شهرستان كوثر- اردبيل

در اين تحقيق، تغييرات تنوع، غنا، يكنواختي و غالبيت گونه‌اي گياهان مرتعي با استفاده از شاخص‌هاي شانونوينر، سيمپسون، منهينيگ، مارگالف و هيل در گراديان ارتفاعي مراتع قزل‌اوزن تا ارتفاعات شهرستان كوثر در استان اردبيل بررسي شد. در اين گراديان ارتفاعي هشت رويشگاه از حاشيه رودخانه قزل‌اوزن تا ارتفاعات انتخاب شدند و در هر رويشگاه سه ترانسكت 100 متري مستقر شد و سپس در امتداد هر ترانسكت از 10 پلات 1 يا 25 (فقط در سايت دو) مترمربعي نمونه‌برداري شد. گونه‌ها از سطح پلات‌ها جمع‌آوري، شناسايي و فرم رويشي آن‌ها تعيين شد و در هر يك از پلات‌ها، فاكتورهاي مربوط به درصد تاج پوشش و تعداد گونه‌ها ثبت شد. شاخص‌هاي تنوع، غنا، يكنواختي و غالبيت گونه‌اي در سطح كل گياهان و فرم‌هاي رويشي محاسبه شدند و سپس براي مقايسه اختلاف در بين سايت‌ها از تجزيه واريانس يك طرفه و از آزمون دانكن براي مقايسه ميانگين‌ها استفاده شد. نتايج نشان داد تغييرات ارتفاع، شيب و جهت بر شاخص‌هاي تنوع، غنا، يكنواختي و غالبيت در سطح كل گياهان اثر معني‌داري داشته است، اما در سطح فرم‌هاي رويشي اثر ارتفاع بر فورب‌ها و گراس‌ها معني‌دار اما بر بوته‌ها، بجز غناي منهينگ، معني‌دار نبوده، و اثر شيب و جهات جغرافيايي نوسانات زيادي داشته است. نتايج مقايسه مقادير شاخص‌ها نشان داد كه بيشترين مقدار غالبيت در طبقه ارتفاعي 937-965 متر و شاخص‌هاي تنوع، غنا و يكنواختي در طبقه ارتفاعي 1635-1677 متر براي كل گياهان مشاهده شد. بيشترين مقدار غالبيت در طبقه شيب 30-45 درصد، شاخص‌هاي تنوع و يكنواختي در طبقه 45-60 درصد و غنا در طبقه 0-15 درصد مشاهد شد. همچنين بيشترين مقدار غالبيت در جهت غربي، شاخص‌هاي تنوع، غنا و يكنواختي در جهت شمال شرقي براي كل گياهان مشاهده شد. به‌طور كلي مي‌توان بيان كرد كه به علت شدت استفاده از مراتع ارتفاعات پايين‌دست، تنوع و غناي گونه‌اي كاهش يافته، در صورتي كه در ارتفاعات بالاتر به‌دليل كاهش جمعيت دام و بهبود شرايط اقليمي، تنوع گونه‌اي افزايش يافته است. بنابراين با توجه به نتايج، از تغييرات شاخص‌هاي تنوع گونه‌اي مي‌توان به عنوان معياري در راستاي بهبود وضعيت مراتع منطقه و همچنين اتخاذ برنامه‌هاي مديريتي مناسب بهره گرفت.