بازتاب كهن‌الگوهاي روان‌زنانه و روان‌مردانه از ديدگاه يونگ در خانه هاي سنتي فلات مركزي ايران

Reflection of Feminine Psyche and Masculine Psyche Archetypes from Jung’s Perspective in the Traditional Houses in the Central Plateau of Iran

كهن الگو در روان جمعي انسان برانگيزانندة اعمال انواع كنش در ذهن معنوي اوست و از آنجا كه جوهرة هنر، ذهن و روان آدمي است، مقالة حاضر ارتباط ميان روان‌كاوي و معماري را جست‌وجو مي كند. كارل گوستاو يونگ، مبدع نظرية روان‌شناسي تحليلي و باسط تئوري كهن الگوها، معماري را چونان روان انسان ميداند. به‌طوري‌كه موقن است ابداً پديدهاي دستساز بشر موجود نيست كه نخست به صورت پندار و خيال در روان نبوده باشد. شمار كهن الگوها به عنوان موضوع اصلي بحث بسيار است. اين تحقيق با محوريت قرار دادن دو كهن الگوي آنيما و آنيموس، نخست در پي يافتن و گردآوري نمادهاي اين كهن الگوها در انديشه ها، آيين ها و باورهاي قومي و سپس ايجاد تناظر در نمادهاي برخي از مهمترين اجزاي خانه هاي سنتي فلات مركزي ايران شامل دستگاه ورودي، حياط، ايوان، حوض‌خانه، اتاق، بادگير، سرداب و ساير است. مقالة پيش رو با رويكرد تحليل محتوا در پارادايم كيفي به روش استقرايي و قياسي انجام پذيرفته است. نتايج تحقيق نشان ميدهند ميان نمادهاي كهنالگوهاي آنيما و آنيموس و مضامين معنوي نهفته در اجزاي خانه هاي سنتي تناظر برقرار است و همانگونه كه روان انسان كامل سرشتي دووجهي دارد، تعادل ميان هر دو نمودهاي روان زنانه و روان مردانه در كليت والاي معماري سنتي خانه نيز ديده ميشود.

The archetype in the collective human psyche motivates the performance of various actions in his spiritual mind. The present study seeks to find the connection between psychoanalysis and architecture, as the art is essence of human mind and psyche. Carl Gustav Jung, the inventor of the theory of analytical psychology and the developer of the theory of archetypes, considers architecture as the human psyche. He believes that all man-made phenomena have already imagined in the mind or psyche at first. The number of archetypes, as the main topic of this discussion, is a lot. This research focuses on the two archetypes of Anima and Animus; at first to find and collect the symbols of these archetypes in ethnic thoughts, rituals and beliefs and then to create their proper correspondences in the symbols of some of the most important components of traditional houses in the Central Plateau of Iran. The main elements are including entrance complex, central yard, porch, pool space, room, wind passage, basement, cold basement and others. The present research has been carried out with the content analysis approach in the qualitative paradigm by inductive and deductive methods. The results showed that there is a correspondence between the archetypal symbols of anima and animus and the spiritual themes embedded in the components of traditional houses. As the perfect human psyche has a two-dimensional nature, there is a balance between both feminine and masculine expressions in the whole supreme art of traditional house architecture.