باستان‌شناسي و تاريخ: تصوير زنان در نگاره‌هاي مكتب تبريز و متون دوره صفوي

Archaeology and History: An image of Women in Miniatures of Tabriz School and Safavid Period's Texts

متون تاريخي به جهت روايت‌گري هاي مردانه از فرمانروايان و بزرگان دوره هاي تاريخي، اغلب كمتر از مردمان عادي، به‌ويژه زنان، گفته اند. درواقع،زنان با اينكه نيمي از جامعة بشري و تربيت دهندة مردان و نسل آينده هستند و در ادوار تاريخي نيز تأثير انكارناپذيري در روابط اجتماعي، حفظ و تداوم سنتها، رسوم و حتي بازي هاي سياسي داشته اند، در بيشتر مواقع به دلايل فرهنگي كمتر سخني از حضور آنان در اجتماع به ميان آمده يا زير ساية مردان تعريف شده اند. بنابراين، براي روشن كردن موضوع و پاسخ به خلأها و پرسش هاي موجود روشهاي باستان شناختي و مطالعة مواد فرهنگي بسيار ارزشمند و كارگشاست، زيرا باستانشناسي همواره با استفاده از مواد فرهنگي به بازسازي جوامع، فرهنگ و نقشهاي انسان ميپردازد. مقالة پيش رو نگارههاي مكتب تبريز را به‌عنوان شواهد مادي دورة صفوي بررسي كرده است و تلاش ميكند تصويري را كه در متون دورة صفوي از زنان ارائه ميشود با تصاوير باقي‌مانده از آنان در نگاره هاي مكتب تبريز مقايسه كند و تناقض ها و شباهت هاي بين آن دو را به بحث بگذارد. در اينجا مطالعة نگاره هاي شاهنامة شاه تهماسب، خمسة نظامي و هفت‌اورنگ جامي نشان داد كه زنان در دورة صفوي دست‌ِكم در دوران هم‌زمان با مكتب تبريز برخلاف متون تاريخيِ آن دوره نقش پر‌رنگ و فعال‌تري در جامعه داشته اند.

Historical texts by narrative men of the rulers and the great men of history have said often less about ordinary people, especially women. In fact, women, despite being half of human society and educators of men and the next generation, have had an undeniable influence on social relations, the preservation and perpetuation of traditions, customs and even political games in historical periods. But in most cases, for cultural reasons, less mention is made of their presence in society or defined in the shadow of men. Therefore, archaeological methods and the study of cultural materials are very valuable and useful for clarifying the subject and answering the existing gaps and questions; because archeology has used cultural materials to rebuild communities, culture and people's roles. The present article examines the miniatures of the Tabriz school as material evidence of the Safavid period and tries to compare the image of women presented in the texts of the Safavid period with the remaining images of them in the miniatures of the Tabriz school and the contradictions and similarities between the two. The miniatures of Shahnameh of Shah Tahmasp, Khamse of Nizami and Haft Awrang of Jami showed that women in Safavid Tabriz School at the same time at least during that period, contrary to historical texts have highlighted more active role in the community.