كارآمدي عقلانيت سيستمي در مواجهه با بحران كرونا

The Efficiency of System Rationality in the Face of Corona Crisis

عقل براي حل يا مهار بحران فردي و اجتماعي، ابزاري مطمئن تصور مي­شود و عقلانيت ايجاد شده در پرتو آن مجموعه­اي از اقدامات را به هم پيوند مي­زند. برخي از انديشمندان فقط عقلانيت علمي يا برتري آن را پذيرفته­اند و برخي ديگر دامنه­ي عقلانيت را تا حدي گسترانيده­اند كه عملكرد انسان در ساحت زندگي روزمره و يا ارزش‌گذاري­هاي اخلاقي را نيز در برمي­گيرد. در عقلانيت سيستمي هيچ عقلانيت هژمونيك يا مسلطي كه داعيه­ي برتري داشته باشد و بخواهد به تنهايي به زندگي شكل دهد، وجود ندارد. با عقلانيت سيستمي، هر خرده­سيستم اجتماعي بسته به درجه­ي حساسيت­ خود، كه هم‌نوايي نام دارد و شبيه به حس هم‌دلي در انسان­هاست، به تغييرات و اختلالات محيطي براي سلامت و بقاي خرده­سيستم و جامعه واكنش نشان مي­دهد. براي مثال، در بحران ناشي از بيماري كرونا خرده­سيستم­ها در جهت يك هدف كلي هر يك از مسير خاص خود بايد حركت ­كنند، زيرا عقلانيت هيچ خرده­سيستمي به تنهايي نمي­تواند بر تبعات آن غلبه كند. برخورد ضعيف برخي جوامع با بيماري كرونا با وجود بهره­مندي از اقتصاد قوي و عقلانيت علمي و تكنولوژيكي فعال و پيشرفته مي­تواند به دليل ابتناي بيش از حد بر عقلانيت اقتصادي و يا علمي باشد. براي نشان دادن توانايي عقلانيت سيستمي و ضعف­هاي عقلانيت علمي و تكنولوژيكي در نپذيرفتن محدوديت­هاي عقلانيت انساني و در ترغيب مردم به تغيير سبك زندگي، با تحليل داده­هاي گردآوري شده از طريق مطالعه­ي كتابخانه­اي و جست‌وجوي اينترنتي بعد از تعريف حوزه­هاي تأثير عقلانيت و نقد يكه­تازيِ عقلانيت علمي به تبيين ضعف­هاي ساختاري در تحقق عقلانيت سيستمي مي­پردازيم.

Reason is reliable tool for solving and controlling the crisis at any level. Some thinkers have accepted only scientific rationality or its superiority and others expanded the scope of rationality, thus it includes human’s operations in the area of daily life and moral evaluation. There is no hegemonic and dominate rationality in the systems rationality and cannot be said that a special rationality forms the life of human. In this form of social rationality, every social subsystem based on its degree sensitivity, which is called resonance, will respond to changes and environmental disorder, just like human’s feeling of empathy. This reaction is necessary for the health and survival of subsystem and society (environment). In the face of the crisis due to Coronavirus disease, subsystems are moving from the own their path in the direction of general purpose. The rationality of subsystem cannot overcome the consequence of crisis alone. The problematic impact of some societies with this disease and its crisis despite they have strong economic rationality and active and advanced scientific rationality, probably it is due to over reliance on scientific and economic rationality. To illustrate the weakness of scientific rationality in in two cases, one of the limitation of human rationality and the other encouraging people to change in lifestyle, first by examining the data collected through the study of library and web search, we deal with the expression of influence scope of human’ rationality and the critic of scientific and technological rationality and then we explain systemic rationality.