تعيين مهم‌ترين‌ صفات تعيين كننده عملكرد ارقام مختلف برنج در شرايط نرمال و تنش خشكي

Determination of most effective traits on rice yield under normal and drought conditions

به‌منظور ارزيابي اثر تنش خشكي بر عملكرد و تعدادي از صفات وابسته به آن، 14 ژنوتيپ برنج (شامل 5 رقم بومي و 9 رقم خارجي) در قالب طرح بلوك كامل تصادفي در سه تكرار در دو محيط بدون تنش (غرقاب) و تنش خشكي در مزرعه تحقيقاتي واقع در شهرستان علي‌آباد‌كتول (زير ‌نظر دانشگاه گنبدكاووس) مورد مطالعه قرار‌گرفت. آبياري مزرعه آزمايشي در هر دو محيط غرقاب و تنش، تا مرحله پنجه‌دهي ارقام به‌طور يكسان به‌ صورت غرقاب انجام‌شد، سپس براي ايجاد تنش، آبياري از 40 روز پس از نشاء (مرحله حداكثر پنجه‌زني) به فاصله هر 25 روز تا پايان فصل زراعي انجام شد. نتايج تجزيه واريانس نشان‌داد كه تفاوت معني‌داري بين ژنوتيپ‌ها از‌ نظر كليه صفات مورد مطالعه در دو شرايط مطالعه وجود داشت. بيشترين ميانگين عملكرد در شرايط نرمال و تنش متعلق به ژنوتيپ‌هاي lR83752-B-B-12-3 و سپيدرود بود. وزن خوشه (**85/0) در شرايط بدون تنش (غرقاب) و حجم ريشه (**98/0) در شرايط تنش خشكي، بالاترين همبستگي مثبت و معني-داري‌ را با عملكرد دانه داشتند. نتايج تجزيه عليت نشان داد كه در شرايط بدون تنش، تعداد خوشه و در شرايط تنش خشكي، تعداد دانه پر خوشه داراي بالاترين اثر مستقيم و مثبت بر عملكرد دانه داشتند. در گروه‌بندي ارقام بر اساس تجزيه كلاستر با استفاده از روش ward، ارقام در شرايط نرمال و تنش در سه گروه قرار گرفتند. نتايج تجزيه كلاستر نشان‌داد كه ارقامIR83752-B-B-12-3 ، Pegaso و سپيدرود كه داراي حجم، وزن تر و وزن خشك ريشه بيشتري نسبت به ارقام ديگر بودند در گروه متحمل به خشكي قرار گرفتند.

In order to evaluate the effect of drought stress on yield and the other related traits, 14 rice genotypes (including five varieties of landrace and introduced varieties) in a randomized complete block design with three replications in two environments without stress (flooding) and drought stress in the field Research located in Aliabad (under the supervision of Gonbad Kavous University) was studied. Irrigation of experimental farm in both the flood and drought were flooded until maximum tillering stage. Irrigation was performed every 25 days until the end of the season from 40 days after maximum Tillerin). Analysis of variance showed significant differences among genotypes for all traits in both conditions. The average yield of the genotypes in the normal and stress conditions lR83752-BB-12-3 and was Sepedroud. Panicle weight (0.85**) under stress (flooding) and root volume (0.98**) in drought stress conditions, the highest positive correlation with grain yield were Significant. Path analysis results showed that different traits were involved in justifying grain yield under non-stress and drought stress conditions, so that in non-stress condition, number of panicle and in drought condition, number of filled grain per panicle had the highest direct and positive effect on grain yield. In grouping cultivars based on cluster analysis using ward method, cultivars were divided into three groups under normal conditions and stress. The results of cluster analysis showed that Pegaso, IR83752-B-B-12-3 and Sepidrood cultivars, which had more volume, fresh weight and root dry weight than other cultivars, were in the drought tolerant group.