تحليل اخلاق پزشكي در قصه‌هاي طبيب‌محور مثنوي معنوي

Investigating Medical Ethics in the Medicine-Based Tales of Mathnawi

در ميان روابط انساني، رابطه‌ي پزشك و بيمار، يكي از چالش‌برانگيزترين موضوعات است. اين ارتباط، اهميت ويژه‌اي در اخلاق پزشكي دارد و سنگ بناي اقدامات طبي را تشكيل مي‌دهد. ارتباط بين پزشك و بيمار موجب ايجاد اطمينان ميان آنان مي‌شود تا به‌حدي ‌كه برخي مواقع حذاقت پزشك را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد. يك طبيب حاذق افزون بر آگاهي از علوم پزشكي بايد هنر برقراري ارتباط با بيمار را نيز داشته باشد؛ خدشه‌دارشدن اين ارتباط منجر به بي‌اعتمادي، نارضايتي و ناكارآمدي در درمان مي‌شود. نگارندگان اين مقاله در پي واكاوي عمده‌‌ترين مسا‌ئل اخلاق پزشكي در قصه‌هاي طبيب‌محور مثنوي هستند. مولوي تحت لواي مطالب طبي مطروحه در قصه‌ها نظير نبض‌شناسي، مزاج‌شناسي، گياه‌درماني، روال درمان و... به مسئوليت‌ها و وظايف اخلاقي پزشكان نيز اشاره‌هايي ويژه‌ داشته است؛ براي مثال، در قصه‌ي «پادشاه و كنيزك» رازداري، گوش‌سپاري، شفقت و مهرباني و مجرب‌بودن طبيب غيبي در برابر كنيزك ازجمله مواردي است كه در اخلاق پزشكي مطرح مي‌شود؛ در پايان اين داستان، مخاطبان، ناباورانه عملكرد طبيب غيبي (كشته‌شدن زرگر توسط او) را مغاير با روح سوگندنامه‌ي بقراط ارزيابي مي‌كنند. در قصه‌ي «طبيب و پيرمرد» نيز ناكارآمدي ارتباط ميان پزشك و بيمار بسيار محرز است؛ همدلي‌نداشتن و ارتباط غيرعاطفي پزشك با بيمار، به‌ويژه در نخستين برخورد كه بدون سيمولوژي صورت پذيرفته است، زمينه‌اي را فراهم ساخته تا بيمار به پزشك بي‌اعتماد شود و از شيوه‌ي درمان او ناخرسند باشد. در حكايت «آن رنجور كه طبيب در او اوميد صحت نديد» طبيب با كتمان راز و بيان ناكافي و ناواضح تجويز، زندگي بيمار را به مخاطره افكنده است.

In human communication, the relationship between the patient and the physician is one of the most challenging issues. This relationship is of critical importance in the medical ethics and forms the base of medical measures. Relationship between the physician and the patient brings about mutual trust between them to the extent that it overshadows physician’s skills. A physician needs to have the art of communication with the patients as well as his information in medical sciences. Damaging this communication leads to lack of efficiency, trust and satisfaction in the treatment of the patient. The authors of this article seek to analyze the major issues of medical ethics in the medical texts based on Mathnawi. Rumi has also made special mention of physicians' responsibilities and ethical duties in the stories of pulmonology, physiology, herbal therapy, routine treatment, and etc. In The story of “King and Handmaiden”, Confidentiality, Compassion, Kindness, and the expertise of saint against Handmaiden are issues that they are discussing in medical ethics. At the end of the story, audiences unbelievably are evaluating the performance of saint as opposed to the spirit of Hippocratic oath. In the story of “the old man and the physician”; deficiency of the communication between physician and patient is very definite. Not building trust and emotional communication in the relationship between the physician and the patient, specifically at the very first time which has happened without semiology has provided the context in which the patient distrust his physician and is not pleased with the treatment process. In the story of “Man who was desperately ill”, the physician has hidden the secret and also he has not given a clear and enough explanation for the prescription, therefore the patient's life is endangered.