مهار روان شناختي والدين: پيش بيني مسئوليت پذيري شخصي و سرزندگي تحصيلي

هدف اين پژوهش تبيين مسئوليت‏پذيري شخصي و سرزندگي تحصيلي بر اساس مهار روان‌شناختي والدين بود. 313 دانش‏آموز دبيرستان دوره اول (پايه نهم) و دوم (پايه يازدهم) شهرستان فيروزآباد در سال تحصيلي 97-1396 با روش نمونه‌برداري تصادفي خوشه‌اي چندمرحله‌اي انتخاب شدند و به مقياس‎هاي مهار روان‎شناختي پيشرفت‎محور و وابسته‎محور (سوننس و ديگران، 2010)، مسئوليت‏پذيري شخصي (مرگلر و شيلد، 2016) و سرزندگي تحصيلي (حسين‏چاري و دهقاني‏زاده، 1391) پاسخ دادند. نتايج تحليل رگرسيون هم‌زمان نشان داد كه بعد مهار شناختي و پاسخگويي مسئوليت‎پذيري توسط توجه مشروط والدين به‌طور مثبت، توسط مهار پيشرفت‎محور والدين به‌طور منفي و بعد مهار رفتاري هيجاني مسئوليت‎پذيري نيز به‌طور منفي توسط اتكا به والدين پيش‎بيني مي‎شود. افزون بر آن، اين نتايج نشان داد كه مهار پيشرفت‎محور والدين به‌صورت منفي پيش‎بيني‎كننده سرزندگي تحصيلي است. در مورد نقش تعديل‏گري جنس، يافته‎ها نشان داد كه در دختران اتكا به والدين پيش‎بين منفي هر دو مؤلفه مسئوليت‎پذيري شخصي است، اما در پسران توجه مشروط والدين پيش‎بين مثبت مهار شناختي و پاسخگويي است. سرزندگي نيز در دختران توسط مهار پيشرفت محور به‌صورت منفي و در پسران توسط توجه مشروط والدين به‌صورت مثبت و توسط اتكا به والدين به‌صورت منفي پيش‎بيني مي‌شود. اين يافته‎ها حاكي از آن است كه توجه مشروط والدين به دليل تأكيد بر رفتار و پيامدهاي آن، افزايش مسئوليت‏پذيري شخصي دانش‎آموزان را در پي دارد، اما تأكيد بر عملكرد بالاتر از استاندارد در مهار پيشرفت‏محور، به دليل آنكه بر توانايي فراتر از تحول شناختي دانش‎آموز تأكيد دارد با كاهش مسئوليت‏پذيري شخصي همراه است. همچنين، وابستگي به والدين در رفتارها و حل مشكلات، مهار دروني رفتاري‌ـ هيجاني را تضعيف مي‏كند. افزون بر آن، والدين پيشرفت‎محور با ايجاد تنيدگي و اضطراب و احساس‌هاي منفي، مانند گناه و شرم كه در پي عملكرد بالاتر از استاندارد به‌وجود مي‎آيد، موجب كاهش سرزندگي مي‎شوند.