نقش خودكارآمدي، چشم‌انداز زمان و فشار همرنگي در گرايش به سوءمصرف مواد و سيگار كشيدن در دانشجويان

شناسايي عوامل پيش‌بيني‌كننده‌ي گرايش جوانان به مواد مخدر گامي مهم در پيشگيري از اين آسيب اجتماعي محسوب مي‌شود. مطالعه‌ي حاضر با هدف بررسي نقش مجموعه‌اي از عوامل فردي و اجتماعي و تعامل آن‌ها در شكل‌دهي به وسوسه‌ي سيگار كشيدن و مصرف مواد مخدر در ميان دانشجويان انجام شد. شركت‌كنندگان 766 دانشجوي دانشگاه شهيد بهشتي بودند كه به مقياس‌هاي چشم‌انداز زمان و خودكارآمدي و سؤالاتي درباره‌ي ميزان محبوبيت در ميان خانواده و دوستان، وسوسه‌ي مصرف سيگار و مواد مخدر و فشار اجتماعي پاسخ دادند. به‌منظور تعيين پيش‌بين‌هاي گرايش به مصرف مواد مخدر و سيگار كشيدن از تحليل رگرسيون سلسله مراتبي استفاده شد. در گام اول متغيرهاي جمعيت‌شناختي، در گام دوم خودكارآمدي، چشم‌انداز زمان، محبوبيت اجتماعي و فشار اجتماعي و در گام سوم تعامل فشار اجتماعي با ساير پيش‌بين‌ها وارد شد. دين‌داري، حال‌گرايي لذت‌طلبانه، محبوبيت در خانواده و فشار اجتماعي گرايش به سيگار كشيدن را پيش‌بيني كردند. گرايش به مصرف مواد مخدر نيز توسط وضع تأهل والدين، دين‌داري، خودكارآمدي، فشار اجتماعي و تعامل فشار اجتماعي با هركدام از متغيرهاي جنسيت، ادراك اخلاقمندي، خودكارآمدي، آينده‌گرايي و حال‌گرايي تقديرنگر پيش‌بيني شد. بنا بر اثرات تعاملي، اثر فشار اجتماعي بر گرايش به مصرف مواد براي مردان و نيز افراد داراي خودكارآمدي، ادراك اخلاقمندي، آينده‌گرايي و حال‌گرايي تقديرنگرِ پايين‌تر، قوي‌تر بود. علي‌رغم نقش قابل‌توجه فشار اجتماعي در شكل‌دهي به وسوسه‌ي مصرف مواد مخدر، اين اثر توسط خودكارآمدي، ادراك اخلاقمندي و چشم‌انداز زمان تعديل شد؛ بنابراين، طراحي مداخلاتي معطوف به اين تعديلگرها مي‌تواند از آسيب ناشي از قرار گرفتن در معرض فشارهاي اجتماعي بكاهد.