بررسي جايگاه نقابت مشهد در عصر تيموري

در تاريخ ميانۀ ايران در نقاطي كه سادات حضور داشتند منصب نقيب بر امور مربوط به سادات نظارت مي‌كرد. شهر مشهد يكي از نقاطي است كه پس از شهادت امام رضا(ع) گروه‌هاي مختلفي از سادات اقامت كردند. متعاقباً نقيبي نيز براي نظارت بر امور آن‌ها وجود داشت. از دوران ايلخاني و به ويژه دورۀ غازان(703-694ق) نقيب سادات تبديل به نقيب مشهد شد. در دورۀ تيموري از يك سو شهر مشهد رو به گسترش نهاد و از سوي ديگر با فضايي كه براي عملكرد آزادنه‌تر شيعيان تا شكل‌گيري دورۀ صفوي فراهم شد سادات و نقبا در مشهد از نقش و كاركرد گسترده‌تري برخوردار شدند. بنابراين نقش نقيبان در اين دوره در ادارۀ شهر مشهد و حرم مطهر قابل توجه است. اين پژوهش سعي دارد به روش توصيفي تحليلي و رويكردي تاريخي با تكيه بر مطالعات كتابخانه‌اي، نقش نقيبان را در گسترش فرهنگ رضوي، وظايف و پيامدهاي عملكرد آن‌ها را در دورۀ مد نظر بررسي و واكاوي كند. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه نقيبان ضمن آنكه وظايف پيشين خود همچون ادارۀ حرم امام رضا(ع) و سرپرستي سادات مجاور مرقد امام رضا(ع) و ساكن در شهر را حفظ كردند، زعامت شهر مشهد را نيز در دست داشتند. نقيبان با برقراري مناسبات و همگرايي با حاكمان سياسي زمانۀ خود و جلب حمايت آن‌ها، شرايط ترويج فرهنگ زيارت امام رضا(ع) را علاوه بر گسترش تشيع فراهم مي‌كردند و با ايفاي نقش در ادارۀ حرم امام رضا(ع)، باعث پيشرفت حرم مطهر، ترويج فرهنگ رضوي و همچنين توسعۀ شهر مقدس مشهد مي‌شدند.