شايستگي‌هاي مورد نياز اعضاي هيأت‌علمي براي تدريس در مؤسسات آموزش عالي در عصر فناوري

پيشينه و اهداف: جهان هزاره سوم، جهاني است كه با تغييرات در زمينه‌هاي مختلف علمي، فرهنگي و فناوري روبه‌رو است. دسترسي روزافزون افراد به خدمات آموزشي در سطوح آموزش‌عالي باعث شده تا دانشجويان با تفاوت‌هاي فردي وارد مؤسسات آموزش‌عالي شوند. تغيير بافت آموزش‌عالي با تغيير نقش و مسئوليت‌هاي اعضاي ‌هيأت‌علمي همراه است؛ لذا لازم است اعضاي هيأت‌علمي براي انجام وظايف و ايفاي نقش‌هايشان، درك، دانش و مهارت‌هاي خود در حوزه‌هاي مختلف را به‌كار گرفته و مطابق با تغييرات جامعه آنها را رشد دهند و از راهبردهايي در ياددهي استفاده كنند كه اين تفاوت‌ها را در نظر بگيرند. اين مقاله شايستگي‌هاي لازم براي همكاري به‌عنوان عضو هيأت‌علمي در مؤسسات آموزش‌عالي را با توجه به نقش‌ها و وظايف آنها تبيين مي‌كند. روش‌ها:‌ پژوهش انجام شده، پژوهشي كيفي از نوع كيفي پايه با رويكردي عمل‌گرا و از نگاه معرفت‌شناسانه، ساختارگرا است. ابتدا اسناد مرتبط با شايستگي‌هاي تدريس در آموزش‌عالي جمع‌آوري شد. سپس با هدف درك ديدگاه‌هاي اعضاي ‌هيأت‌علمي مشغول به تدريس در دانشگاه‌هاي ايران، با 14 عضو هيأت‌علمي مصاحبه عميق نيمه‌ساختاريافته انجام شد. اسناد، به شيوه فرا تركيب كيفي، در قالب مفاهيم و مضامين به صورت قياسي، در بافت پژوهشي و با توجه به چارچوب‌ نظري توصيف شدند و سپس با مفاهيم و مضامينِ شناسايي شده در مصاحبه‌ها به صورت تفسيري (قياسي و استقرايي) تلفيق، تجزيه و تحليل شده و در مرحله آخر به صورت استقرايي تلفيق و تفسير شدند. براي تحليل اسناد و مصاحبه‌ها، از كدگذاري خط به خط در MAXQDA10 استفاده شد. يافته‌ها: در اين پژوهش، 349 واحد معنايي (كد باز)، 32 مقوله و 9 مضمون (شايستگي) استخراج شدند كه عبارتند از:‌‌ آينده‌پژوهي (آينده‌نگري، ريسك‌پذيري، كارآفريني)، اخلاق‌حرفه‌اي (عدم سوء‌استفاده، حفظ حريم‌ها در ارتباط با دانشجو، حضور با آمادگي، مسئوليت تربيت جامعه و رعايت حرفه‌اي‌بودن)، شايستگي‌هاي فردي (هويت فردي، اخلاق و رفتار فردي، به‌روز بودن، توانايي حل‌مسأله و مهارت‌هاي تفكر)، شايستگي‌هاي بين‌فردي ـ اجتماعي ‌(هويت فرهنگي، برقراري ارتباط مؤثر، الگويي براي ديگران، مشاركت و همكاري)، شايستگي‌هاي سازماني (هويت سازماني، اهداف و مأموريت‌هاي سازمان، نقش‌هاي سازماني شامل شايستگي‌هاي ارائه خدمات، شايستگي‌هاي پژوهشي و شايستگي‌هاي تعليم و تربيتي)، شايستگي‌هاي مديريتي (مديريت خود، رهبري، مديريت شغلي، مديريت منابع، مديريت فرايند ياددهي‌ و يادگيري، آماده سازي و مديريت محيط يادگيري، مديريت پژوهش، هدايت آموزشي ـ پژوهشي، برنامه‌ريزي و سازمان‌دهي)، شايستگي‌هاي عملي (توانايي ايجاد پيوند بين علم و عمل، اثربخشي)، شايستگي‌هاي نگارشي (دانش زباني و نگارش علمي) و شايستگي‌هاي مرتبط با مقبوليت در جوامع عمل (تأييد جامعه علمي). نتيجه‌گيري: تحليل يافته‌ها تفاوت‌هايي را بين شايستگي‌ها در ايران و خارج از ايران نشان داد. 10 نفر از 14 مصاحبه‌شونده به عدم سوءاستفاده از توان علمي ديگران و موقعيت حرفه‌اي خود‌ اشاره داشتند كه شايد حكايت از نياز به تأكيد بر اين اصل در جامعه آموزش‌عالي ايران باشد. در مقابل، اسناد خارجي، بر به‌كارگيري فناوري در آموزش تأكيد بسياري داشتند. شايد عدم اشاره به اين موضوع در مصاحبه‌ها توسط غالب استادان (در مصاحبه‌ها) به اين امر اشاره داشته باشد كه برخي از اعضاي هيأت‌علمي در ايران هنوز با اين مفهوم مأنوس نيستند. از شايستگي‌هاي شناسايي شده در اين پژوهش مي‌توان در تعيين محتواي مورد نياز دوره‌هاي رشد و توسعه حرفه‌اي متقاضيان همكاري با مؤسسات آموزش‌عالي به‌عنوان عضو هيأت‌علمي استفاده كرد.‌