ارزيابي ميزان آمادگي ادراكي دانشجويان براي يادگيري الكترونيكي در دانشگاه‌هاي ايران

پيشينه و اهداف: نسل‌كنوني يادگيرندگان دانشگاهي به دليل سهولت ظاهري كاربري و آشنايي با فنّاوري‌هاي شبكه‌اي، به عنوان «بوميان ديجيتال» قلمداد مي‌شوند؛ با اين حال ابهاماتي در خصوص ميزان آمادگي دانشجويان براي تحصيل در محيط يادگيري الكترونيكي وجود دارد. به ويژه بي‌انگيزگي دانشجويان ايراني نسبت به آموزش‌هاي الكترونيكي به رغم سرمايه‌گذاري‌هاي زيرساختي بسيار طي دو دهة گذشته، چالش بزرگي است كه اخيراً توجه برنامه‌ريزان آموزش عالي كشور را نسبت به سطح آمادگي دانشجويان براي يادگيري الكترونيكي به خصوص از منظر ادراكي، جلب نموده است. هدف اصلي از اين پژوهش بررسي سطح آمادگي ادراكي دانشجويان دانشگاه‌هاي كشور براي يادگيري الكترونيكي است. بنابراين در مطالعة حاضر بررسي وضعيت فعلي آمادگي ادراكي دانشجويان دانشگاه‌هاي ايران براي حضور در محيط يادگيري الكترونيكي فراتر از پيش‌فرض «وجود» يا «فقدان» اين آمادگي، به‌گونه‌اي است كه ميزان آمادگي واقعي آنها در تعدادي از دانشگاه‌هاي مهم كشور تعيين شود. روش‌ها‌: اين پژوهش از منظر فلسفي در پارادايم اثبات‌گرايي قرار مي‌گيرد و از منطق استدلال قياسي استفاده مي‌شود. هدف‌گذاري كلان آن كاربردي است و از استراتژي پژوهش پيمايش براي گردآوري داده‌هاي دست اول با به‌كارگيري ابزار پرسشنامه استفاده شده است. داده‌هاي پژوهش در بازه زماني آوريل 2018 تا فوريه 2019 گردآوري شده است. علاوه بر اين، از دو رويكرد مكمل در تدوين و وزن‌دهي شاخص‌ها و سنجه‌هاي ارزيابي آمادگي يادگيري الكترونيكي دانشجويان استفاده شده است: نخست استفاده از شاخص‌ها و سنجه‌هايي كه در تحقيقات پيشين ساخته شده است و ديگر استفاده از نظر خبرگان موضوع در كشور. استفاده از داده‌هاي ساير پژوهش‌ها سبب مي‌شود امكان مقايسة نتايج با يافته‌هاي محققان ديگر پديدار گردد و استفاده از نظر خبرگان سبب بومي‌سازي شاخص‌ها و سنجه‌ها با مقتضيات و بافت آموزش عالي كشور مي‌شود. سنجه‌هاي ارزيابي آمادگي ادراكي دانشجويان ذيل چهار شاخص: «نگرشي»، «درك سودمندي»، «گرايشي» و «درك خودكارآمدي» تعيين و وزن هر يك از سنجه‌ها محاسبه شده است. سپس بر اساس مدل حاصل، ميزان آمادگي دانشجويان در تعدادي از دانشگاه‌هاي جامع و دانشگاه‌هاي تخصصي برآورد شده است. يافته‌ها:ميانگين آمادگي ادراكي دانشجويان براي يادگيري الكترونيكي در 15 دانشگاه منتخب كشور مقدار 4.9 از 10 به‌دست آمده است كه نشان دهندۀ وضعيت در سطح «متوسط» آمادگي ادراكي دانشجويان است. نتايج حاصل نشان مي‌دهد كه در حدود 35 درصد سنجه‌هاي ارزيابي، آمادگي ادراكي دانشجويان كمتر از حد «متوسط» و ميانگين آمادگي در همة معيارها در حد «متوسط» است. همچنين يافته‌هاي پژوهش بيانگر آن است كه با توجه به آمادگي ادراكي نسبي دانشجويان براي يادگيري الكترونيكي به ويژه در شاخص‌هاي درك خودكارآمدي و نگرشي، دانشگاه‌ها مي‌بايد دو فعاليت اصلي «تقويت بيش از پيش زمينه‌هاي خودكارآمدي دانشجويان از طريق يادگيري الكترونيكي» و «فراهم آوردن محيط مناسب براي يادگيري الكترونيكي دانشجويان» را در دستور كار خود قرار دهند. نتيجه‌گيري: با توجه به كاهش تعداد دانشجويان دوره‌هاي آموزش الكترونيكي در ايران، نتايج اين مطالعه نشان مي‌دهد كه يكي از دلايل مهم عدم موفقيت نظام‌هاي يادگيري الكترونيكي در دانشگاه‌هاي كشور مي‌تواند عدم آمادگي ادراكي دانشجويان به ويژه از منظر شاخص‌هاي «درك سودمندي يادگيري الكترونيكي» و «آمادگي گرايشي» دانشجويان باشد. سطح پايين‌تر از حد «متوسط» دانشجويان در شاخص‌هاي آمادگي «گرايشي» و «درك سودمندي»، لزوم تمركز بر موضوع آگاهي‌بخشي و آموزش دانشجويان در اين حوزه را مي‌طلبد. علاوه بر اين با تكيه بر آمادگي نسبي دانشجويان در شاخص‌هاي درك خودكارآمدي و نگرشي، دانشگاه‌ها مي‌بايد دو فعاليت اصلي را در دستور كار خود قرار دهند: 1) تقويت بيش از پيش زمينه‌هاي خودكارآمدي دانشجويان از طريق يادگيري الكترونيكي، و 2) فراهم آوردن محيط مناسب براي يادگيري الكترونيكي دانشجويان.