شاخص هاي طراحي مؤثر بر دلبستگي دانش آموزان در فضاهاي باز مدارس از ديدگاه متخصصان معماري

پيشينه و اهداف: تغييرات ايجاد شده در نوع زندگي موجب قطع تدريجي ارتباط كودكان با طبيعت و فضاهاي باز شده است و مدارس يكي از مهم‌ترين فضاها براي برقراري دوباره اين ارتباط مي‌باشند؛ چرا كه دومين مكاني است كه كودكان پس از خانه زمان زيادي را در آن سپري مي كنند و اكثر فعاليت‌هاي حركتي روزانه‌ كودكان در طول روز در آن انجام مي‌شود. در تحقيق حاضر با هدف تبيين ويژگي هاي فضاهاي باز مدارس در جهت افزايش آرامش و يادگيري كودكان، با تحليل اطلاعات به دست آمده از مطالعات پيشين، معيارهاي مؤثر در افزايش حس دلبستگي كودكان به فضاهاي باز مدارس تدوين شد. بررسي پيشينه پژوهش و تدوين مباني نظري در دو بخش انجام شد؛ در ابتدا با تجميع پژوهش هاي مختلف پيرامون دلبستگي، ابعاد دلبستگي و عوامل مؤثر بر آن سعي شده است به رابطه بين اين عوامل با يكديگر و نيز با مقوله معماري پرداخته شود تا بتوان به عوامل مؤثر در ايجاد دلبستگي در حوزه معماري دست يافت. پس ‌از آن پيشينه تحقيق در حوزه كودك و فضاي باز بررسي و متغيرهاي مؤثر در ايجاد دلبستگي شناسايي شده است. سپس اين معيارها، بر اساس نظرات متخصصان معماري تدقيق گرديد. روش‌ها‌: به ‌منظور دستيابي به هدف پژوهش و يافتن ارتباط ميان عوامل مؤثر در دلبستگي با متغيرهاي استخراج شده، از سامانه كيفيكمّي، روش تحليل محتوا و تكنيك دلفي بهره گيري شد. از اين رو جهت دست‌يابي به برآيندي جامع تر و تركيبي از محتواي كمّي و كيفي، پس از جستجوي منابع و جمع آوري اطلاعات، از روش تحليل محتوا بهره گرفته شد تا بتوان داده هاي خام و مؤلفه هاي موجود را به صورتي منظم دسته بندي كرد. پس از آن، جهت تأييد چارچوب و متغيرهاي استخراج شده توسط گروهي از متخصصان و صاحب نظران در حوزه معماري، از پرسش نامه اي بر پايه ي ارزش گذاري طيف ليكرت استفاده شد. داده‌هاي به‌دست‌آمده از پرسش‌نامه‌ها، توسط تحليل عاملي در نرم‌افزار Spss تحليل شد. پايايي پرسش‌نامه توسط ضريب آلفاي كرونباخ مورد تأييد قرار گرفت. كفايت حجم نمونه ها توسط آزمون KMO و سطح معناداري بارتلت تحليل و ارزيابي شده است. يافته‌ها: يافته هاي حاصل نشان داد كه از ديدگاه متخصصان، متغيرهاي مستقل مطرح ‌شده بر اساس پاسخ‌هاي پرسش‌شوندگان را مي‌توان در پنج گروه عوامل تأثيرگذار دسته‌بندي نمود. با توجه به تعاريف عوامل دلبستگي در پيشينه تحقيق و يافته هاي حاصل از آزمون آماري، متغيرهاي به دست آمده نام گذاري شدند. از اين رو متغيرهاي تحرك پذيري محيط، انعطاف پذيري فضا و گوشه هاي دنج تحت (عوامل تعاملي)، محيط آشنا، طول مدت تحصيل، جنسيت كودك و طبقه فرهنگي اقتصادي وي (عوامل فردي)، ابعاد فضاي باز، آسايش كالبدي محيط، تنوع فضايي و ادراك فضايي (عوامل كالبدي)، مشاركت كودك، عناصر طبيعي محيط و ايمني و احساس امنيت (عوامل اجتماعيگروهي) و بازي سازي، تحريك‌كنندگي محيط و رنگ و بافت آن زيرمجموعه (عوامل فعاليتي) طبقه بندي شدند.