تسهيم دارايي‌هاي فكري حاصل از همكاري‌هاي تحقيقاتي مشترك: اقتضائات و چالش‌ها

Sharing of Intellectual Property Rights Incurring from Joint Research Works: Requirements and Challenges

مسيله تسهيم دارايي هاي فكري حاصل از همكاري هاي تحقيقاتي در تضمين موفقيت و يا شكست اين قبيل فعاليت هاي تحقيقاتي اهميت بسزايي دارد. علي رغم اهميت اين موضوع، به جهت پيچيدگي و ورود عوامل مختلف در طراحي چارچوب هاي مناسب براي تسهيم، تاكنون اين چارچوب ها استخراج نشده است. در اين مقاله، تلاش مي شود بدون پيشنهاد مدل قراردادي خاصي، صرفا عوامل موثر بر دستيابي به يك توافق در اين خصوص، استخراج گردد. براي استخراج اين عوامل مجموعه مطالعات پيشين در اين زمينه مرور شده و نتايج چند پروژه همكاري تحقيقاتي كه در صنعت نفت و گاز ايران جريان داشته، اعتبارسنجي شده است. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهند به طور كلي اين نه عامل بر تسهيل فرآيند مذكور موثرند: هويت ذي نفعان، سطح رقابت و ميزان همكاري هاي تحقيقاتي قبلي در صنعت، محيط نهادي، هم آفريني/ تراكنشي بودن همكاري، ويژگي هاي دانش هدف، ساختار شبكه، توانمندي نسبي اعضاء در زمينه فناوري هدف، موقعيت فناوري هدف در چرخه عمر و جايگاه حق اختراع در مدل كسب وكار صنعت. تلاش براي كاستن از پيچيدگي اين فرآيند كسب توافق اهميت دارد زيرا پيچيدگي بيش از حد، مي تواند باعث انصراف ذي نفعان از همكاري به دليل بالا رفتن هزينه هاي تراكنش گردند.

Sharing of intellectual property rights, incurring from joint research works, plays a very important role in the success or failure of such research activities. Despite this significance, due to the complexity and involvement of various factors in the development of a suitable framework for sharing, these frameworks have not yet been extracted. Attempts have been made in this article, without proposing a specific contractual model, to merely extract the factors that affect the clinching of a contract in this regard. In order to extract these factors, the previous related studies were reviewed and the credibility of the results of some joint research works conducted in the oil and gas industries of Iran was evaluated. The findings of the research show that overall nine factors affect the facilitation of the said process: The stakeholders’ identities; the competition level and the degree of collaboration in previous studies in the industry; institutional environment; synergy/interactivity of collaboration; the specifications of the target discipline (knowledge); network’s structure; the relative capability of members in the field of the target technology; and the position of the target technology in the lifecycle and status of patent in the industry’s business model. It is important to try to reduce this complexity of business process, for extreme complexity causes the withdrawal of the stakeholders from collaboration due to the increase in the transaction costs.