تبيين ارتباط ميان مورفولوژي شهري و جمعيت (مطالعه‌موردي: محلات مسكوني با تاكيد بر نيمه شمالي شهر تهران)

Explaining the Relationship between Urban Morphology and Population (Case Study: Residential Areas with Emphasis on the Northern Half of Tehran)

در سال 2018، حدود پنجاه و پنج درصد جمعيت جهان در مناطق شهري زندگي مي­كرده و پيش­بيني مي­شد تا سال 2050، به شصت و هشت درصد افزايش يابد. افزايش روزافزون جمعيت شهرها، استفاده بهينه از محلات شهري جهت اسكان جمعيت را مورد تأكيد قرار مي­دهد. مورفولوژي شهري از موضوعاتي است كه با جمعيت­پذيري محلات مرتبط است. هدف پژوهش حاضر، شناسايي شاخص­هاي مورفولوژي در مقياس مياني و تبيين رابطه ميان مورفولوژي محلات مسكوني و جمعيت ساكن در آنان است. در اين مقاله ابتدا بر اساس رويكرد دروني– شناختي نظرات انديشمندان حوزه مورفولوژي مورد بررسي قرار گرفته و معيارهاي «تنوع كاربري»، «الگوي شبكه معابر»، «فشردگي»و «الگوي شبكه حمل­و­نقل عمومي» در 9 شاخص در مقياس محلي شناسايي شد. سپس شاخص­ها به روش چيدمان فضا و تحليل شبكه به وسيله نرم­افزارهاي Depthmap10 و GIS در 12محله شهر تهران سنجش گرديد. در گام بعدي، ابتدا نرمال بودن داده­ها به روش آزمون«كولموگروف-اسميرنوف» بررسي و به روش همبستگي دوسويه پيرسون و به كمك نرم افزار SPSS16، همبستگي متغيرهاي مورفولوژي با شاخص جمعيت محلات مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج نشان مي­دهد شاخص هم­پيوندي با شدت 724/0 داراي بيشترين همبستگي و دسترسي به حمل­و­نقل عمومي با شدت 578/0 داراي كمترين همبستگي با شاخص جمعيت مي­باشد. بررسي شدت همبستگي­ها، فرصت اولويت­بندي مناسب­تر جهت مداخله در بافت موجود محلات با هدف اسكان جمعيت را فراهم مي نمايد. با نگاه كاربردي از نتايج حاصل مي­توان در زمينه معيارهاي ارزش گذاري گزينه­هاي طراحي محلات مسكوني، انتخاب شبكه معابر و سنجش كمي و كيفي طرح­هاي آماده سازي در راستاي اسكان جمعيت بيشتر و تدوين ضوابط طرح­هاي تفصيلي استفاده نمود.

In 2018, about fifty-five percent of the world's population lived in urban areas and is projected to increase to sixty-eight percent by 2050. The increasing population of cities emphasizes the optimal use of urban neighborhoods for housing. Urban morphology is one of the topics related to the population of neighborhoods. The purpose of this study is to identify morphological indices in the middle scale and explain the relationship between morphology of residential areas and the population living in them. First, based on the internal-cognitive approach, the opinions of thinkers in the field of morphology were examined and the criteria of "land use diversity", "road network pattern", "compaction" and "public transportation network pattern" were identified in 9 indicators on a local scale. Then, the indicators were measured by space layout and network analysis by Depthmap10 and GIS software in 12 neighborhoods of Tehran. In the next step, first the normality of the data was checked by Kolmogorov-Smirnov test method and the correlation of morphological variables with the population index of the neighborhoods was evaluated by Pearson two-way correlation method and SPSS16 software. The results show that the interconnection index with an intensity of 0.724 has the highest correlation and access to public transportation with an intensity of 0.578 has the lowest correlation with the population index. Examining the severity of correlations provides an opportunity for better prioritization to intervene in the existing fabric of neighborhoods with the aim of resettling the population. The results can be used in the field of evaluation criteria for residential design options, selection of road network and quantitative and qualitative assessment of preparation plans in order to accommodate more population and setting the criteria for detailed plans.